Δημοκρατία

Δημ. Α. Σιδερής, ομ. καθ. Καρδιολογίας dimitris.sideris@gmail.com
  • Τρίτη, 19 Ιανουαρίου, 2016 - 06:20

Στην αρχαία Αθήνα επινοήθηκε η Δημοκρατία: Για τα θέματα της κοινωνίας αποφασίζουν με ίσα δικαιώματα τα μέλη της (ισοπολιτεία). Βούληση της κοινωνίας είναι εκείνη της πλειοψηφίας. Έκτοτε δημοκρατία με ποικίλα επίθετα εφαρμόζεται σε πολλά μέρη, (βασιλευόμενη, προεδρική, αντιπροσωπευτική, με αναλογικό, ενισχυμένο αναλογικό, πλειοψηφικό σύστημα κλπ). Μειονέκτημα (ασυνέπεια;) της Αθηναϊκής Δημοκρατίας: Αθηναίοι πολίτες δεν ήταν παιδιά, γυναίκες, μέτοικοι, δούλοι.

Έχω υποστηρίξει να εγκαταστήσουμε στην Ελλάδα Δημοκρατία στηριγμένη στα αρχαία πρότυπα («Δημοκρατία»). Θα δώσω σήμερα μια περίληψη της ιδέας μου και θα τη συγκρίνω με την ισχύον «δημοκρατικό» σύστημα.

Σε κάθε δημοκρατία, η βούληση του λαού (με δημοψήφισμα) είναι αμετάκλητη και η βούληση της πλειοψηφίας αποτελεί απόφαση του κράτους. Το κράτος αποτελείται από τρεις ανεξάρτητες εξουσίες: Κυβέρνηση, Βουλή, Δικαιοσύνη.

Η προτεινόμενη εδώ Δημοκρατία συντονίζεται από Πρόεδρο Δημοκρατίας που εκλέγεται με δημοψήφισμα. Η Βουλή έχει δύο σκέλη. Στην Κοινή βουλή τα μέλη της κληρώνονται μεταξύ του συνόλου των πολιτών. Σε μια «Γερουσία», τα μέλη της εκλέγονται από την ίδια ισόβια (υπό όρους) μεταξύ υποψηφίων καταξιωμένων πολιτών ex officio, πρώην προέδρων Δημοκρατίας, προέδρων της Κοινής βουλής, πρωθυπουργών, προέδρων ανώτατων δικαστηρίων. Η Κοινή βουλή αποφασίζει για τα τρέχοντα προβλήματα, ενώ η Γερουσία για ζητήματα με μακροχρόνιες συνέπειες, όπως δικαιώματα μειονοτήτων, διανομή της γης, επίσημη γλώσσα, ελευθερία θρησκεύματος, ελευθερία έκφρασης, αποφυγή ρατσισμού κλπ. Με δική του ευθύνη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί να αναπέμπει σε δημοψήφισμα αποφάσεις της Κοινής βουλής με οριακή πλειοψηφία (π.χ. 49-51%) με αίτημα της κυβέρνησης ή της αντιπολίτευσης, μετά από εισήγηση της Γερουσίας. Το ανώτατο πολιτικό δικαστήριο (Συμβούλιο Επικρατείας) κρίνει τις αποφάσεις της Κοινής βουλής, της Γερουσίας, προεδρικά διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις αν είναι σύμφωνα με το Σύνταγμα. Οι βουλευτές μπορούν να κληρώνονται με τριετή θητεία και ετήσια αλλαγή της σύνθεσής τους κατά το 1/3. Παράλληλα κληρώνονται με τριετή θητεία ένορκοι για τα κατά τόπους ποινικά δικαστήρια. Ως πολίτες ορίζονται οι μόνιμοι κάτοικοι της χώρας ή τέκνα τους, εφόσον έχουν υποστεί την υποχρεωτική εκπαίδευση και έχουν εκπληρώσει εθνική θητεία (ένοπλη ή άοπλη, όπως ορίζεται από νόμο) ή εφόσον έχουν λάβει απαλλαγή με νόμιμες διαδικασίες. Συζητήσιμο είναι αν πρέπει να μετέχουν στη βουλή και οι ανήλικοι, με εκπροσώπηση από τους γονείς τους. Ο Πρόεδρος Δημοκρατίας ψηφίζεται από το λαό ανά τακτά διαστήματα ή (εκτάκτως) με σύμφωνη απόφαση Γερουσίας, Κοινής βουλής και Συμβουλίου Επικρατείας.

Συγκριτικά: Στην αντιπροσωπευτική (ισχύουσα σήμερα) δημοκρατία μπορούν να εκλέγονται βουλευτές οι «άριστοι», πράγμα που δεν εξασφαλίζεται στη Δημοκρατία. Στην τελευταία εξασφαλίζεται ότι δεν μετέχουν οι «χείριστοι», εξαιρώντας τους από τους κληρούμενους για λόγους π.χ. ποινικούς, αστικούς ή ψυχιατρικούς. Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία δεν μπορεί να εφαρμοσθεί τέτοια εξαίρεση, διότι η βούληση του λαού (με την εκλογή τους) είναι αμετάκλητη. Για τον ίδιο λόγο, ασυλία έχουν οι εκλεγμένοι βουλευτές, αλλά όχι οι κληρωμένοι. Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία ευνοείται η «πελατειακή» σχέση των βουλευτών με τους ψηφοφόρους τους και με την κυβέρνηση («πουλούν» ρουσφέτια στους ψηφοφόρους και «αγοράζουν» ρουσφέτια από την κυβέρνηση). Στη Δημοκρατία μένει η πελατειακή σχέση μόνο με την κυβέρνηση. Και στις δύο μορφές της βουλής επιδιώκεται εξίσου η επιλογή κυβέρνησης μεταξύ θεωρούμενων «αρίστων», δηλαδή έμπειρων ειδημόνων, που αποτελούν τα κόμματα. Η Κοινή βουλή στη Δημοκρατία έχει δημογραφική σύνθεση ίδια με του λαού. Η αντιπροσωπευτική βουλή έχει κατάφωρα διαφορετική σύνθεση. Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία η μη εναρμόνιση της βούλησης της βουλής με εκείνη του λαού μεταφέρει την αντιπαράθεση από τη βουλή στους δρόμους. Αυτό είναι λιγότερο πιθανό στη Δημοκρατία, καθώς, ένα τυχαίο δείγμα του λαού έχει βούληση στατιστικά ίδια με εκείνη του λαού. Και οι δύο βουλές είναι επιρρεπείς στο λαϊκισμό (δημαγωγία). Υπάρχει υπόνοια ότι η βουλή με κληρωμένους βουλευτές είναι λιγότερο ικανή να κρίνει τη δημαγωγία· η αντιπροσωπευτική βουλή έχοντας μέλη της π.χ. πολλούς νομικούς, ιατρούς, μηχανικούς, οικονομολόγους κλπ μπορεί να κρίνει καλύτερα. Ωστόσο, η αντιπροσωπευτική βουλή έχει προκατάληψη, τη βούληση των κομμάτων και των συμφερόντων των ψηφοφόρων των βουλευτών αντί εκείνης των πολιτών. Η οργανωμένη σε κόμματα αντιπροσωπευτική βουλή εξασφαλίζει ευκολότερα πλειοψηφίες χάρη στην πειθαρχία των βουλευτών στο κόμμα τους. Στην Κοινή βουλή, η κομματική τοποθέτηση των μελών της δεν τους υποχρεώνει. Για να επιτευχθεί πλειοψηφία απαιτούνται διαπραγματεύσεις, αναζήτηση συναινέσεων, καθυστέρηση. Η προβολή πολλαπλών νομοσχεδίων για κάθε πρόβλημα τόσο από την κυβέρνηση όσο και από την αντιπολίτευση μπορεί να λύνει το πρόβλημα με δεύτερη ψηφοφορία μεταξύ των δύο επικρατουσών λύσεων. Η εκλογή αντιπροσωπευτικής βουλής, αποτελώντας δημοψήφισμα, είναι εξαιρετικά δαπανηρή, ενώ η εκλογή με κλήρο είναι σχεδόν ανέξοδη. Η ανανέωση της Κοινής Βουλής ανά έτος μειώνει τις πιθανότητες ανεξέλεγκτων πολιτικών κρίσεων.

Όλα τα παραπάνω μοιάζουν με ουτοπία. Ωστόσο, δεν είναι. Η Δημοκρατία ίσχυσε στην αρχαία Αθήνα και συνδέθηκε με τον υψηλότερο πολιτισμό που έχει δει η ιστορία. Τελικά καταλύθηκε. Επειδή υπέκυψε στη δημαγωγία, ισχυρίζονται οι πολέμιοί της· επειδή δεν είχε προχωρήσει στην περισσότερο καθολική εφαρμογή της με συμμετοχή γυναικών, μετοίκων και δούλων, ισχυρίζονται οι υποστηρικτές της. Πραγματικά, οι κάτοικοι της Αττικής ήταν περί τις 300 000, ενώ πολίτες ήταν κάτω από 30 000. Με δεκαπλασιασμό των πολιτών τους οι Αθηναίοι, πρώτον δεν θα χρειάζονταν στρατό για να καταστέλλει εξεγέρσεις των δούλων και δεύτερο θα είχαν πολλαπλάσιο στρατό από των Σπαρτιατών που τελικά νίκησαν τους Αθηναίους. Από την άλλη δεν γνωρίζομε αν θα πετύχαιναν τα πολιτιστικά θαύματα που αναπτύχθηκαν, αν στη βούληση των πολιτών είχαν περιληφθεί όλοι οι κάτοικοι.

Η άμεση Δημοκρατία, εκσυγχρονισμένη βέβαια, ισχύει σήμερα σε ένα κράτος από τα πιο σταθερά στον κόσμο που, στο κέντρο του κόσμου, εξασφάλισε τη μη συμμετοχή του στους δύο παγκόσμιους πολέμους. Είναι η Ελβετία και το Σύνταγμά της δεν είναι τυχαίο πως το συνέταξε ένας Έλληνας με ευρύτατη Ελληνική παιδεία: Ο Ιωάννης Καποδίστριας.

Η πολυαιώνια παιδεία μας (πλύση εγκεφάλου;) υπαγορεύει, ότι για να γλιτώσουμε από δικτατορίες, εμφυλίους και άλλα απευκτέα που έχομε βιώσει, χρειαζόμαστε αντιπροσωπευτική δημοκρατία που υιοθετήσαμε από ξένους, όπου αυτή λειτουργεί επιτυχώς, σε λαούς με συνθήκες από τις οποίες προέκυψε. Έχομε υιοθετήσει αρχές (τύπος δημοκρατίας, ποινικό, αστικό δίκαιο, Συμβούλιο Επικρατείας) από διαφορετικές χώρες χωρίς να είναι βέβαιο πως ταιριάζουν μεταξύ τους ή με τις ειδικές δικές μας συνθήκες. Μήπως είναι καιρός να απαλλαγούμε από την πλύση εγκεφάλου;

Βρήκαμε λοιπόν την ιδανική κοινωνία! Όχι βέβαια! Αυτή αλλάζει από τόπο σε τόπο και από χρόνο σε χρόνο.

Διαβάστε ακόμα