ΛΟΓΟΣ, ΓΛΩΣΣΑ, ΓΡΑΦΗ

  • Τετάρτη, 16 Μαρτίου, 2016 - 06:20

Υποστηρίζω δύο κυρίως «αιρετικές» ιδέες: Βουλή με κλήρο και φωνητική γραφή. Συνεχίζω την επιφυλλίδα της προηγούμενης εβδομάδας. Από νέος προβληματίσθηκα με τη γλώσσα και τη γραφή της.Προσευχήθηκα αυτοσχέδια λοιπόν: «Πάτερ Προμηθεκα πάτερ Κάδμε, οἱἐνττνανθρπωνμνήμ, ογραφςδωτρεςττνμν προγόνων γλώσσ, δότε, ςατος, καὶἡμν, τος κείνων παισί, τντῇἡμετέργλώσσπροσήκουσανγραφήν. τιμνστιν γνσιςκα τέχνη εςτναἰῶνα. μήν».

H απάντηση στην προσευχή ήλθε σαν έμπνευση: να κάνω έρευνα!Η γλώσσα μας, υπερτρισχιλιετής, εξελίσσεται:Ολοζώντανη! Η λατινικήμένει σταθερή: Νεκρή!

Έκανα έρευνα σε δύοτομείς. Πρώταστη γλώσσα. Μας μεταδόθηκε από τις μανάδες μας. Η αβίαστη συνέχειά της είναι η κύρια ένδειξη της καταγωγής μας από τους αρχαίους Έλληνες. Η«καθαρεύουσα»και η επίσημη «δημοτική» είναι τεχνητές γλώσσες, έτσι που δεν αποδεικνύουν την καταγωγή μας. Η διάσταση ανάμεσα στη «συντηρητική» και την «προοδευτική» μορφή της γλώσσας πήρεταξική/πολιτική σημασία. Ή η μια ή η άλλη. Αίμα χύθηκε.

Ο άλλος τομέας ήτανη γραφή. Οι πρόγονοί μας, υιοθετώντας το αλφάβητο, πέτυχανκάθε φθόγγος τους να αντιστοιχεί σε ένα γράμμα (ή σύμπλεγμα γραμμάτων) και κάθε γράμμα σε ένα φθόγγο.Η γλώσσα μας εξαπλώθηκε με το Μεγαλέξαντροπαντού. «Βάρβαροι» έμαθαν να τη μιλούν, αλλά όχι να τη γράφουν. Οι λίγοι που μπορούσαν να πληρώσουν δάσκαλοσυνέχισαν να γράφουν με τρόπο που αντιστοιχούσε στη γλώσσα των προγόνων και όχι των συγχρόνων τους. Το αποτέλεσμα ήταν διάσταση μεταξύ εξελισσόμενης γλώσσας και καθηλωμένης γραφής. Στη νεότητά μου είχαμε 24 τρόπους για να γράφουμε τους φθόγγους «α» και «ά»: (α,,,,,,ά,,,,,,,,,,,,,,,,,) και 15 τρόπους (Α,,Ε,ΑΙ,Η,,Ι,Υ,ΕΙ,ΟΙ,ΥΙ,Ο,Ω,,ΟΥ)για τα 5 φωνήεντα Α,Ε,Ι,Ο,ΟΥ. Μου φαίνεται εξωφρενικό. Σε κάποιους υπέροχο!Με την απλοποίηση της γραφής πριν από 3,5 δεκαετίες, οι 15 τρόποι έγιναν 12.

Στην πρώτη έρευνά μου το 1976 μελέτησα 5 ζεύγη κειμένων (ιατρικό, πολιτικό, ιστορικό, πεζό λογοτεχνικό και ποιητικό)των 2000 λέξεων περίπου καθένα, ένα στην καθαρεύουσα, ένα στη δημοτική. Σε κάθε ζεύγος η δημοτική, με προφορική κυρίως παράδοση, είχεσυγκριτικά σημαντικά βραχύτερες λέξεις και προτάσειςμε επικράτηση των ρημάτων, ενώ στην καθαρεύουσα, με γραπτή κυρίως παράδοση, επικρατούσαν οι προθέσεις. Ανεξάρτητα από γλωσσικό ιδίωμα, τα ιατρικά κείμενα είχαν χαρακτηριστικά καθαρεύουσας, ενώ ακολουθούσαν τα πολιτικά, ιστορικά, πεζά και ποιητικά κείμενα, με χαρακτηριστικά δημοτικής. Όσο μακρότερες λέξεις χρησιμοποιούσε ένα κείμενο, τόσο περισσότερο διέφερε η σύνταξή του από των δημοτικών τραγουδιών. Συμπέρανα ότι η φυσιολογία των εκφραστικών μας οργάνων επιβάλλει περιορισμούς. Δεν μπορούμε να προφέρουμε πάνω από 2 συνεχόμενες άτονες συλλαβές ούτε μακρές προτάσεις, επειδή δεν επαρκεί η αναπνοή μας. Τέτοιοι περιορισμοί δεν υπάρχουν στη γραφή που χρησιμοποιεί το χέρι.

Η δημοτική θεωρήθηκε ότι είναι πιο κατανοητή. Προφανώςόμως «οι διαρθρωτικές αλλαγές» δεν είναι πιο κατανοητές από «τας διαρθρωτικάςαλλαγάς». Όμως το ενιαίο τυπικό της γλώσσας για όλες τις χρήσεις επιτρέπει να εστιάζονται γραφέαςκαι ομιλητής στο νόημα που εκφράζουν,αντί να αμφιταλαντεύονται για το γλωσσικό τύπο που χρησιμοποιούν. Αξίζει η δημοτική για τον πομπό μάλλον παρά για το δέκτη της γλώσσας.

Στη δεύτερη μελέτη(αδημοσίευτη) με την Παρασκευή Τσούνα δόθηκαν σε 10 άτομα 31-81 ετών με ≥12ετή εκπαίδευση 2 κείμενα εφημερίδας (452 και 552 λέξεων), το καθένα σε «φωνητική» και ιστορική γραφή. «Φωνητική»σημαίνειμε αντιστοιχία φθόγγων:γράμματα 1:1 . Υπαγορεύθηκεέπειτα κείμενο 236 λέξεων. Τα αποτελέσματα δεν αναμένονταν. Σε όλους η διάρκεια ανάγνωσης ήταν μακρότερη (κατά μέσον όρο 40%)στη φωνητική παρά στην ιστορική γραφή. Η κατανόηση του κειμένου όμως (μετρημένη) δεν διέφερε. Τέλος, κανένα από τα 10 άτομα δεν μπόρεσε να γράψει χωρίς ορθογραφικό λάθος. Είμαστε η μόνη χώρα όπου σχεδόν το σύνολο του λαού, αδυνατεί να γράφει ορθά τη μητρική του γλώσσα.Με φωνητική γραφήοι απόφοιτοι της πρώτης δημοτικού θα μπορούσαν να γράφουν «ορθά» τη μητρική τους («φυσική») γλώσσα. Και οι ενήλικοι γράφοντας θα επικεντρώνονταν στο νόημα των λόγων τους χωρίς να διασπάται η προσοχή τους στην ορθογραφία (κτίριο από το κτίζω ή κτήριοαπό το ευκτήριο; νεώτερος ή νεότερος; νεωτερισμός ή νεοτερισμός;). Ωστόσο, οι ενήλικες καθυστερούμε διαβάζοντας την ανοίκεια γραφή. Μια «λογική» γλώσσα σαν των αρχαίων απαιτεί προσαρμογή είτε της γλώσσας στη γραφή, ή της γραφής στη γλώσσα˙ να λέμε το παιδί, παϊδί, ή να γράφουμε πεδίΟ μόνος λόγος ύπαρξης της γραφής είναι να παραστήσει τη γλώσσα» (Saussure).

Υπάρχουν, πάντωςενστάσεις. Πειράζει που είμαστε ανορθόγραφοι; Διαδόθηκε η γλώσσα λόγω της λογικής δομής της ή λόγω της κυριαρχίας του Αλεξάνδρου; Σήμερα επικρατεί η «παράλογη»Αγγλική, ως γλώσσα δύο διαδοχικών κοσμοκρατοριών. Δυσκολία στην ανάγνωσηείδαμε, στην κατανόηση όμως δεν υπάρχει. Οι λέξεις συγχέονται όταν είναι ομόηχες, τα νοήματα όμως εκφράζονται με τις προτάσεις. Η ετυμολογία απαιτεί πρώτιστα γνώση της αρχαίας γλώσσας. Αν η εδηση γράφεται με ει από το οδα με οι και το εσιτήριο με ι από το εμι με ει, γιατί και το αμα να μη γράφεται με ε (έμα);

Με τη φωνητική γραφή στα σχολεία, ηκατάργηση της ορθογραφίας θα εξοικονομήσειχρόνο που μπορεί ναδιατεθεί στην εκμάθηση της γλώσσας από τον Όμηρο ως σήμερα· να μπορούν τα παιδιά ήδη από το δημοτικό να την ερμηνεύουν, να την απολαμβάνουν, να συνειδητοποιούν τη συνέχειά της ως σήμερα. Ας μην τη γράφουν, αφού κανένας αρχαίος δε ζει πια για να διαβάσει τα γραπτά τους. Ταgreeklish εισάγουν το λατινικό αλφάβητο, χωρίς να απλοποιούν την ορθογραφία (deixnwσημαίνει δείχνω!). Κάτι πρέπει να γίνει. Τι όμως; Χρειάζεται,ισχυρίζομαι,επιστημονική επιχειρηματολογίαβασισμένη στη διασταύρωση της υπόθεσης με την παρατήρηση.Το ζήτημα όμως δεν είναι ορθολογικό, ισχυρίζονταικάποιοι, αλλά «ψυχοσυναισθηματικό». Αν δεν αποτελεί πρόβλημα, ωστοσο, ας μη διαμαρτυρόμαστε για τα «άθλια» Ελληνικά στα ΜΜΕ, στους δρόμους. Η παλινδρόμηση στους κανόνες που ίσχυαν στις αρχές του περασμένου αιώνα δεν λύνει το πρόβλημα. Αν είχε λυθεί, δεν θα υπήρχε σήμερα. Η σκέψη που συζητήθηκε δεν είναι η μόνη και ας μη θεωρηθεί προτροπή για απόφαση, αλλά για έρευνα. Η έρευνα απαιτεί χρόνο, έχει όμως περιορισμένο χρονικό ορίζοντα, καθώς οι ραγδαίες δυσάρεστες εξελίξεις που αλλοιώνουν τη γλώσσα (greeklish, διαρροή Ελλήνων, ομογενείς εξωτερικού, εισροή αλλογλώσσων) την καθιστούν επείγουσα.Πρόταση για έρευνα λοιπόν με στόχο: εντονότερη διδασκαλία της αρχαίας γλώσσας, ευκολότερη (εκλογικευμένη) γραφή για τη σύγχρονη απόγονό της.Είναι αλληλένδετα.

Διαβάστε ακόμα