Ιστορική Παιδεία

Είμαι ανιστόρητος. Στο σχολείο τα βιβλία ιστορίας εξέφραζαν την αντίληψη που είχε η κρατούσα κατάσταση, από αυτά διδασκόμαστε στη διάρκεια του έτους περίπου το 1/4 της ύλης και γι΄ αυτό εξεταζόμαστε για να περάσουμε στην επόμενη τάξη. Πολύ ατελής γνώση μιας ιστορίας που κι αυτή απλώς ενίσχυε τις θέσεις της κρατούσας κατάστασης. Αργότερα ενδιαφέρθηκα και άρχισα να διαβάζω ιστορικά κείμενα κάποιων μαθαίνοντας όμως την ιστορία όχι από ιστορικούς, αλλά από μυθιστοριογράφους, όπως ήταν ο V.Hugo για τη μάχη του Βατερλό ή ο Л.Толсто́й για την εκστρατεία του Ναπολέοντα στη Ρωσία και κάποια Ελληνικά βιβλία που, μεταξύ ιστορικής τεκμηρίωσης και μυθιστοριογραφίας ή βιογραφίας, παρουσίαζαν ιστορικά γεγονότα. Εμπλούτισα τις ιστορικές γνώσεις μου, και τόνωσα τις ιστορικές απορίες μου. Άρχισα να αναζητώ και πιο έγκυρες πηγές, αποσπάσματα από ιστορικούς. Και τότε είδα τις διαφορές μεταξύ τους. Οι επιστήμονες ιστορικοί, έκαναν αυτό που απαιτούσε η επιστήμη τους. Είχαν μια υπόθεση στο νου τους και αναζητούσαν πρωτότυπες πηγές, κυρίως γραπτές περιγραφές από αυτόπτες των γεγονότων, λιγότερο αρχαιολογικά ευρήματα, για να αποδείξουν αν η υπόθεσή τους ήταν έγκυρη ή όχι. Αυτή η θέση όμως έχει εξαρχής τα σπέρματα της προκατάληψης. Έχει τεράστια αξία, διότι φέρνει στην επιφάνεια τις ιστορικές μαρτυρίες, αλλά δεν παύει να στοχεύει στην απόδειξη μιας προκατασκευαμένης υπόθεσης. Επανέρχομαι λοιπόν στον εαυτό μου, είμαι ανιστόρητος και παρακαλώ να μην δεχθείτε ό,τι λέω ως αληθινό, αλλά, το πολύ, σαν αφορμή να ψάξετε από μόνοι σας να μάθετε την ιστορική αλήθεια.

Ο εορτασμός των 200 ετών στρέφει την προσοχή μας στην Ιστορία και μάλιστα της εποχής όταν ελευθερωθήκαμε. Δύσκολες συγκυρίες. Το πνεύμα της Γαλλικής Επανάστασης που ανέτρεψε τις βασιλικές δυναστείες κυριάρχησε κι έπειτα αυτοπροδόθηκε, όταν ο Ναπολέων ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας και ηττήθηκε με την πτώση του. Όμως τα σπέρματα της ελευθερίας είχαν σπαρεί. Η Ιερά Συμμαχία, αρχικά Ρωσία, Αυστρία, Πρωσία, στη συνέχεια και Αγγλία και Γαλλία, είχε κύρια μέριμνά της να μην επιτρέψει πουθενά πια εξεγέρσεις κατά της κρατούσας τάξης των βασιλιάδων. Όμως τα σπέρματα της Γαλλικής Επανάστασης είχαν βρει εύφορο έδαφος στους καταδυναστευόμενους λαούς. Στην Ελλάδα ξεπήδησε ο φλογερός επαναστάτης, ο Ρήγας. Η κίνησή του ήταν καθαρά απελευθερωτική από τη δεσποτεία του σουλτάνου. "Ὁ λαὸς, ἀπόγονος τῶν Ἑλλήνων, ὁποῦ κατοικεῖ τὴν Ρούμελην, τὴν Μικράν Ἀσίαν, τὰς Μεσογείους νήσους, τὴν Βλαχομπογδανίαν, καὶ ὃλοι ὃσοι στενάζουν ὑπό τὴν δυσφορωτάτην τυραννίαν τοῦ Οθωμανικοῦ βδελυρωτάτου δεσποτισμοῦ, ἤ ἐβιάσθησαν νὰ φύγουν εἰς ξένα βασίλεια, διὰ νὰ γλυτώσουν ἀπὸ τὸν δυσβάστακτον καὶ βαρὺν αὐτοῦ ζυγὸν, ὃλοι, λέγω, Χριστιανοὶ καὶ Τούρκοι, χωρὶς κανένα ξεχωρισμὸν θρησκείας (επειδή ὃλοι πλάσματα Θεοῦ εἶναι καὶ τέκνα τοῦ πρωτοπλάστου), στοχαζόμενοι ὃτι ὁ Τύραννος, ὀνομαζόμενος Σουλτάνος, … ἐλησμόνησε καὶ κατεφρόνησε τὴν ἀνθρωπότητα …". Η ταξική θέση του, ήταν ασύμβατη με την επικρατούσα Ιερά Συμμαχία. Οι Φιλικοί έγιναν πιο εθνικοθρησκευτικοί ελπίζοντας στη βοήθεια του ομόθρησκου Τσάρου και του Πατριάρχη. Ορκίζονταν στο Θεό και στην Πατρίδα: "Ορκίζομαι ενώπιον του αληθινού Θεού...Τέλος πάντων ορκίζομαι εις Σε, ω ιερά πλην τρισαθλία Πατρίς!..."  Ο Τσάρος όμως έδιωξε από το στράτευμα τον αξιωματικό Αλ.Υψηλάντη, αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας, και ο Πατριάρχης αφόρεσε όσους είχαν σχέση με την Εταιρεία. Ο σπόρος όμως είχε πέσει και ο Γρηγόριος Ε' δεν γλίτωσε τον απαγχονισμό. Και τώρα οι επαναστάτες. Καθένας με το δικό του ενθουσιασμό και το δικό του κίνητρο. Όσοι από το λαό είχαν όπλα, αρματολοί (επίσημοι μισθοφόροι των Τούρκων) και κλέφτες (κοινοί κατσαπλιάδες) αγωνίζονταν για να αποκτήσουν στον ήλιο μοίρα. Οι πλούσιοι κοτζαμπάσηδες (=μεγάλοι στρατηγοί) για να παίρνουν αυτοί, όχι οι Τούρκοι, τα οφέλη από το λαό, οι θρησκευτικοί ηγέτες για να είναι αυτοί οι αρχηγοί κι όχι ο ξενόδουλος, όπως τον φαντάζονταν, Οικουμενικός Πατριάρχης, καθένας δηλαδή με δικό του ασαφές ποικίλο κίνητρο, που συχνά δεν το πολυσυνειδητοποιούσε, πάντως όλοι με μέγιστο ενθουσιασμό: Να φύγει ο έλεγχος των Τούρκων και να πάρουν αυτοί, καθένας, τα ηνία στα χέρια τους. Οι πολιτικοί που έσπευσαν και είχαν ικανή γνώση των πραγμάτων, όπως ο Μαυροκορδάτος, γνώριζαν πόσο αντίξοο ήταν το διεθνές περιβάλλον. Έπρεπε με κάθε θυσία να αφαιρεθεί κάθε υπόνοια ταξικής επανάστασης. Η θρησκευτική δεν είχε πολύ μέλλον, διότι θα απέβλεπε στην υποστήριξη της Ορθόδοξης Ρωσίας, που είχε αποποιηθεί την τιμή. Έμενε η εθνική, η αναβίωση των απογόνων των αρχαίων Ελλήνων. Ύστερα από πάνω από 2 χιλιετίες! Ποιος θα το πίστευε! Και μια τέτοια προσπάθεια σήμαινε να πάψουν τα όνειρα για δικαιώματα των κατώτερων τάξεων, σήμαινε τα σπέρματα του εμφύλιου πολέμου που δεν αποφεύχθηκε. Κι όμως, παραδόξως, αυτό το "εθνικό" κίνητρο έπιασε. Ιδίως οι διανοούμενοι στη Δύση, που στέναζαν κι αυτοί κάτω από τη δεσποτεία της Ιεράς Συμμαχίας, ξεσηκώθηκαν ονειρευόμενοι την Αθηναϊκή Δημοκρατία, το Μαραθώνα, τις Θερμοπύλες, τη Σαλαμίνα. Ευτυχώς! Σχημάτισαν μια ισχυρή κοινή γνώμη στον τόπο τους, ήλθαν πολλοί και αφιέρωσαν τη ζωή τους σε μας, ακόμη με το κύρος τους επηρέασαν τις κυβερνήσεις τους. Δημιούργησαν το κλίμα για το περίφημο δάνειο, που σπαταλήθηκε το περισσότερο σε ενδιάμεσους και στο δικό μας εμφύλιο πόλεμο, αλλά διατήρησε την πολιτική σημασία του. Αφού μας δάνεισαν οι Άγγλοι χρήματα, ενδιαφέρονταν να μην τα χάσουν και, επομένως, έπρεπε να εξασφαλίσουν ένα υποτυπώδες Ελληνικό κράτος. Ναβαρίνο!

Μετά την Επανάσταση διατηρήθηκε αυτή η "εθνική" στάση μας. Οι Βαυαροί, Ελληνολάτρες, διαπίστωναν, πως οι σύγχρονοι Έλληνες δεν ήταν ακριβή αντίγραφά των αρχαίων. Οι Έλληνες εθναμύντορες θεωρούσαν αντίστοιχα, πως εμείς είμαστε κατευθείαν απόγονοι του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, έχοντας παρακάμψει τα 2000 χρόνια που μας χώριζαν από εκείνους, υποδουλωμένοι στους Ρωμαίους, στους Βυζαντινούς, στους Οθωμανούς. Γερμανοί, όπως ο J.P.Fallmerayer, αμφισβήτησαν τη σχέση μας με τους αρχαίους Έλληνες. Τότε ήλθαν μεγάλοι εθνικοί άνδρες. Ο Ιστορικός Κ.Παπαρρηγόπουλος προσπάθησε με σημαντική αξιοπιστία να αποδείξει την αδιάσπαστη ενότητα του Ελληνισμού από τα πανάρχαια χρόνια, διαμέσου της Βυζαντινής περιόδου, ως τις μέρες μας. Ο Ν.Γ.Πολίτης κατέγραψε τα δημοτικά τραγούδια αποδεικνύοντας την εντελώς αβίαστη, απροκατάληπτη, από αγράμματους Έλληνες, συνέχεια της Ελληνικής γλώσσας.

Το όραμα του Ρήγα έμεινε ανεκπλήρωτο ως σήμερα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις υποστήριξαν τις εθνικές επαναστάσεις κατά των Οθωμανών, για να μειώσουν την ισχύ τους, αλλά όχι την ταξική επανάσταση που θα έδινε περισσότερες ελευθερίες στους υπόδουλους λαούς. Πέτυχαν έτσι και τον εθνικιστικό ανταγωνισμό μεταξύ των υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που διατηρείται ως τις μέρες μας. 24 Ιουνίου. Ο Ρήγας, αδίκαστος, στραγγαλίζεται.