Προικοσύμφωνο της Σύρου από το 1671

Στα αρχεία της Νομαρχίας Κυκλάδων παρεβρέθει το ακόλουθον προικοσύμφωνον:

Εν έτι 1671 μηνί Ιανουαρίω ημέρα δεκάτη εν Σύρω. Eν ονόματι της Αγίας Τριάδος και της Κοκκίνης προστάτιδος της νήσου Σύρου Προκοσύμφωνον της πρώτης μας κόρης και της θυγατρός του Κωστάκη και της Σμαράγδας και της μακαρίτισσας της γυναικός μου Πιπινίτσας ήτις θα πάρη νόμιμον σύζυγον τον Ντεμογιαννάκη του Κωνσταντάκη της Πιπινίτσας Πηνελόπης Βαρβαρίτσας.

Και εγώ και η μακαρίτισσα η γυναίκα μου Πιπινίτσα δίδομεν την συγκατάθεσίν μας εις το να πάρη η κόρη μας Κατή, νόμιμον σύζυγον και να τον έχη να τον νέμεται μέρα νύκτα, τον Ντεμογιαννάκη Μανωλάκην του Κωνσταντάκη και της Πιπινίτσας Πηνελόπης Βαρβαρίτσας.

Εν πρώτοις δίδομεν από τα φύλλα της καρδιάς μας την ευχήν να τρισευτυχήσουν και να πολυχρονίσουν.

Δεύτερον δε τέσσαρα εικονίσματα το πρώτον ευς ξύλον δυνατόν και χονδρόν δύο δάκτυλα και τα άλλας εις αχιβάδα.

Τρία υποκάμισα τα δύο μικρά και το ένα μεγάλο, δύο μικρά αποκατινά (εσώβρακα) παστρικά, ατρύπητα και ολόγερα.

Δύο μισοφόρια ολόγερα και μπουγαδιασμένα.

Ενάμισυ ζευγάρι κάλτσες εως ότου να γίνη ο γάμος έχη καιρόν να πλέξη και την άλλη για να γίνουν δύο ζευγάρια.

Ενα φουστάνι από τσίτι ριγωτό, άλλο ένα από σακονέτα της μακαρίτισσας της γιαγιάς μου.

Ενα μανδύλι του λαγιού και δύο μανδοσαλάμια

Μια φασκιά για τα καλορίζικα

Δύο ζεύγη παπούτσια το ένα μπαλωμένο

Σαράντα πήχες βρακοζώνα και μετά τον θάνατο του παπού μας άλλη τόση.

Του γαμβρού μια σκούφια να την φορή βραδιά παρά βραδιά δια να μη του τρυπήση γρήγορα.

Δύο τσουκάλια κάστρινα της καραίτισσας της γιαγιάς μου

Δύο φλιτζάνια του καφέ χωματίνια.

Το αμελέτητο με δύο χέρια νεροπαστρικό και άπιαστο

Τρεις βελόνες της κάλτσας.

Ένα ζάρφι χωματένιο

Ενα στρώμα μπαλωμένο της μακαρίτισσας της γιαγιάς μου από φύλλα καλαμόφυλλα.

Ενα λύχνο χωματένιο και άλλον έναν από ντενεκέ

Ενα κλειδί

Μια ψυράγγα (χωράφι) ίθα με μιά παλέστρα του γαϊδάρου

Τρία ρεάλια, πέντε παράδες και επτά άσπρα.

Κοντά με όλα αυτά που τους κάμαμεν τους νοικοκυραίους της Σύρου την μίαν κάμαραν του σπιτικού που καθούμαστε και άμα πεθάνω εγώ και ο παππούς της Κατής όλο το σπίτι.

Ακόμη δε και αυτά 2 κόττες ένα πετεινό, είκοσι αυγά, ένα κόσκινο, μία μπιρμπιτσέλια σπητίσια μακαρόνια, και αν προφθάσουμεν θα κάνουμε άλλα τόσα.

Δέκα οκάδες ελιές και πέντε οκάδες χαμάδα, 2 βάζα κάπαρι, δύο ντουζίνες χήνους, σαράντα κοπόνια κρομμύδια όλα αυτά να τα κάμουν θάλασσα να τρών και να πίνουν όλο το οκταήμερο γαμβρός και νύμφη και όλο το συμπεθεριό και οι ποιό κοντά γειτόνοι.

Εις τον γαμβρόν, την Κατή με τα ούλα της.

Ο πενθερός

Κωνσταντάκης της Σμαράγδας

Εν Σύρω τη 10 Ιανουαρίου 1671

Μετάφραση λέξεων

Πολλές λέξεις εκείνης της εποχής, όχι μόνο στη Σύρο αλλά και σε όλη την Ελλάδα, ήταν “κατασκευασμένες” από τους ίδιους τους ανθρώπους που τις ανεκάλυπταν και τις “δημιουργούσαν” από τα πράγματα τους, από τα φυσικά προϊόντα κ.α. Τα σχολεία τότε ήταν σπάνια. Ερμηνεύω μερικές λέξεις του Προικοσυμφώνου της Σύρου από το 1671 που...ίσως δεν είναι γνωστές.

Αν έχω κάνει κάποιο λάθος, ευχαρίστως θα δεχθώ τη διόρθωση.

1. φουστάνι.... από σακονέτα: (ή σακολέβα): ήταν ένα ειδικό πανί χοντρό μάλλινο.

2. φασκιά: Είναι μια λωρίδα υφάσματος που τα παλιά χρόνια, ίσως και σήμερα, τυλίγουν τα βρέφη, τα μωρά. Η λέξη φασκιά είναι λατινική, fascia=λωρίδα, ζώνη, ταινία. Ίσως ήταν προσφορά ζώνης.

3. Καραίτισσα: δυνατή, γενναία

4. Ζάρφι: Κομψοτέχνημα, από τη λέξη ζαρίφικος που σημαίνει κομψός, κομψοτέχνημα.

5. Ίθα: αγνό, καθαρό.

6. Τρία ρεάλια: - ριάλι – παλιό νόμισμα της Ισπανίας. Ρεάλια ήταν τα χρήματα.

7. Μπιρπιτσέλια: ωραίο ανακάτωμα μακαρονιών: μπιρμπίλω = ανακατώνω για ομορφιά.

8. Ούλα: Είναι μισή λέξη που χρησιμοποιείται για παραγωγή και κατάληξη για τον σχηματισμό υποκοριστικών λέξεων θηλυκού γένους όπως: καρδ-ούλα, μικρ-ούλα, γυναικ-ούλα, σακ-ούλα, χαζ-ούλα κ.α

Αυτό το Προικοσύμφωνο του 1671 μου έδωσε σε αντίγραφο ο Νίκος Σαρτζετάκης, λίγες μέρες πριν, που μας είχε καλέσει η κόρη της αγαπητής μας φίλης, συμμαθήτριας (και συμφοιτήτριας) Δήμητρας Μαντά που έφυγε από τη ζωή πριν λίγο καιρό.

Ήταν μια συνάντηση συμμαθητριών και φίλων της στον Φοίνικα. Η Δήμητρα και όλη της η οικογένεια αγαπούσε τον Φοίνικα και το λιμάνι του, αλλά και γνώριζε την αρχαία ιστορία του.

Η κόρη της την θυμάται πάντα με αγάπη και εκτίμηση. Θέλησε να συναντηθούμε ένα βράδυ στη μνήμη της καλής φίλης, συμμαθήτριας και άριστης αρχαιολόγου.

Μαρία Ρώτα