Ο Δημ. Βικέλας των ωφέλιμων βιβλίων.

Ο Δημήτριος Βικέλας, ένας φωτισμένος πνευματικός Έλληνας, ήταν ο πρωτότοκος γιος του Εμμανουήλ Βικέλα και της Σμαράγδας Μελά. Σ' ένα από τα βιβλία του “Η ζωή μου” αναφέρεται στη βιογραφία του και στη δραστηριότητα της οικογένειάς του. (Μεταφορά στη δημοτική γλώσσα). “Γεννήθηκα στην Ερμούπολη, στις 15 Φεβρουαρίου 1835, στο σπίτι του παππού μου Γεωργίου Μελά, που βρίσκεται στη σημερινή πλατεία Θεάτρου. Ήταν τότε μια από τις καλλίτερες οικοδομές που έκτισαν πρόσφυγες που κατέφυγαν στη Σύρο για την ασφάλεια της ζωής τους από τους Τούρκους....”.

Ο Δημήτριος φοίτησε στο ιστορικό Γυμνάσιο Σύρου. Με τη θέληση της μητέρας του φοίτησε και στο ιδιωτικό Λύκειο Χρήστου Ευαγγελίδη, (ήταν εκεί που σήμερα είναι το κτίριο του ΟΤΕ). Συμμαθητής του Βικέλα ήταν ο Εμμανουήλ Ροΐδης. Μαζί έγιναν συντάκτες του εβδομαδιαίου περιοδικού, “Λυκείου Μέλισσα”. Εντυπωσίαζαν οι φιλολογικές και ποιητικές δημιουργίες τους. Μετά το τέλος των σπουδών του, το 1852, οι δυο θείοι του Βασίλειος και Λέων Μελάς, τον κάλεσαν στο Λονδίνο όπου εργάστηκε στις εμπορικές τους επιχειρήσεις. Έτσι υπηρέτησε με επιτυχία τον “Κερδώο Ερμή”. Αργότερα έφτασε στο Παρίσι, έμαθε την Γαλλική γλώσσα και εκεί απέκτησε την λογοτεχνική του ανέλιξη θητεύοντας και στον “Λόγιο Ερμή”.

Ο Δ. Βικέλας ήταν ένας από τους πρωτοπόρους της νεοελληνικής πεζογραφίας.

Ο Δ. Βικέλας υπεύθυνος....όχι μόνο των ωφελίμων βιβλίων.

Δεν ήταν μόνο ένας φωτισμένος λόγιος (συγγραφέας του “Λουκή Λάρα” και άλλων πολυδιαβασμένων βιβλίων). Δεν ήταν μόνο επιτυχημένος επιχειρηματίας (στο Λονδίνο) με πνευματικό και επιχειρηματικό κύρος, ήταν και ο διοργανωτής της αναβίωσης των σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων. (πρώτοι στην Αθήνα 1896) και ο ίδιος ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Υπήρξε και εθνικός ευεργέτης εκείνη την δύσκολη εποχή για την Ελλάδα, που ευτυχώς υπήρξαν και άλλοι Έλληνες που ίδρυαν (με δικά τους χρήματα), εκπαιδευτήρια, μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια, νοσοκομεία, μορφωτικούς συλλόγους κ.α.... Δημιούργημα του Βικέλα ήταν ο “Σύλλογος προς διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων” (ΣΩΒ) που ιδρύθηκε το 1899 και φέτος συμπληρώνει 120 χρόνια ύπαρξης και δραστηριότητας.

Σκοπός του συλλόγου, όπως δηλώνεται και στον τίτλο, ήταν (και είναι) η διάδοση ωφέλιμων γνώσεων (ιδιαίτερα για τους νέους) με την έκδοση βιβλίων, την ίδρυση εκπαιδευτικού και παιδαγωγικής βιβλιοθήκης, καθώς και άλλου μέσου που θα βοηθούσε τους νέους εκείνης της εποχής (με την όχι καλή οικονομική κατάσταση), να μπορούν να μελετούν και να μορφώνονται.

Ιδρυτές και μέλη του πρώτου συλλόγου, πλην του Βικέλα, ο οποίος ήταν ο πρώτος πρόεδρος, ήταν άλλοι αξιόλογοι και δραστήριοι Έλληνες: ο Γεώργιος Δροσίνης, Μ. Δραγούμης, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Ε. Ρωμανός κ.α.

Πρώτη στέγη του Συλλόγου ήταν σχεδόν το μισό σπίτι του Βικέλα στο κέντρο των Αθηνών. Τον Μάρτιο του 1901 ο Βικέλας αγόρασε οικόπεδο στην οδό Ακαδημίας 54, και με δικά του χρήματα ανεγέρθηκε ένα θαυμάσιο κτίριο και βοήθησαν πολλά παιδιά, αλλά και πολλοί νέοι που θέλησαν να συνεχίσουν στο Πανεπιστήμιο.

Η παρέμβαση του Συλλόγου στα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας μας, εκείνη την εποχή υπήρξε σπουδαία και αποτελεσματική. Εκτός από την σπουδαία και μοναδική βιβλιοθήκη, ο Βικέλας θέλησε να ιδρύσουν και την Σεβαστοπούλειον Εργατική Σχολή για την οργάνωση στη χώρα μας τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης.

Πέρα όμως από αυτή την αξιόλογη δραστηριότητα του, ο Σύλλογος συνέβαλε ουσιαστικά στην επιμορφωτική προσπάθεια με την οργάνωση μαθημάτων για την γυναίκα και το παιδί. Ήταν μια εξαιρετική δραστηριότητα που είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση του “Κέντρου Γυναικείας Μορφώσεως”.

Η κοινωνική ευαισθησία του Συλλόγου για την φροντίδα των ανθρώπων ήταν σημαντική. Αποδείχθηκε έμπρακτα με την ίδρυση του Οίκου Τυφλών στην Καλλιθέα.

Ο Σύλλογος (ΣΔΩΒ) τώρα στεγάζεται σε πολυόροφο ιδιόκτητο οίκημα στην οδό Π. Κυριακού 24. Για αρκετά χρόνια πρόεδρος του Συλλόγου είναι ο ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κωνσταντίνος Μανάφης* στον οποίον οφείλεται η μακροζωία του Συλλόγου.

Η εκδοτική αυτή δραστηριότητα συνεχίζεται ως τις μέρες μας σε μια ποικιλία θεμάτων. Τα δε βιβλία επιλέγονται έπειτα από προτάσεις των μελών του Συλλόγου. Έχουν εκτυπωθεί και έχουν προσφερθεί πολλές χιλιάδες βιβλία και προσφέρονται ακόμη σε μαθητές και φοιτητές, ιδιαίτερα πολλά ιστορικά, που τα έχουν ανάγκη όσα παιδιά τα χρειάζονται αλλά δεν μπορούν να διαθέσουν χρήματα.

Πολύπτυχη η προσωπικότητα του Βικέλα.

Ο Βικέλας ήταν ένας Έλληνας που έδινε καρπούς στη χώρα μας και έφερνε θετικά αποτελέσματα σε κάθε κρίσιμη στιγμή....Ήταν προικισμένος με το μεγάλο χάρισμα να προσεγγίζει και να κερδίζει την εμπιστοσύνη, την προσοχή και την εκτίμηση του συνομιλητή του.

Οραματιστής αλλά και προφήτης ο Βικέλας. Γνώριζε τους Έλληνες, αλλά γνώριζε και τους Ευρωπαίους.

Αγωνίστηκε για να αναπτυχθεί η ρημαγμένη χώρα μας. Ήταν πολλά τα οφέλη της Ελλάδας από τους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες. Πόσοι ξένοι έμαθαν το δρόμο για τη χώρα που θαύμασαν και για την ωραία της φύση αλλά....ιδιαίτερα το γόητρο της Αρχαιότητας.

Η Σύρος, αυτό το βραχώδες νησί στην καρδιά του Αιγαίου, είναι υπερήφανη γιατί εδώ γεννήθηκε ο εθνικός ευεργέτης, ο μεγάλος Έλληνας που θαυμάστηκε από την Ευρώπη και ο πρώτος πρόεδρος της Ολυμπιακής Επιτροπής. Είχε γράψει μεταξύ άλλων στο ημερολόγιο του: ... “Έχε υγείαν και συ Σύρα πατρίς μου...”

* Ο Κωνσταντίνος Μανάφης ήταν συμφοιτητής μου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μαζί με καθηγητές ήλθαν στη Σύρο τον Φεβρουάριο του 2015, τιμώντας την επέτειο των 180 χρόνων από τη γέννηση του Βικέλα.