“Η Βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη”!

Η Κωνσταντινούπολη, η βασίλισσα του Βοσπόρου, ήταν για 16 αιώνες πρωτεύουσα της σπουδαιότερης Αυτοκρατορίας της Ανατολικής Ευρώπης. Ιδρύθηκε το 330 μ.Χ με την ονομασία Κωνσταντινούπολη και κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς το 1453. Η ιστορία της μεγάλη και άριστη έχει και μνήμη και κρίση εκείνα τα παλαιά χρόνια.

Σ' αυτή την πόλη, που θεωρείται “μνημείο – σύμβολο” της παγκόσμιας χριστιανικής κληρονομιάς, άφησαν τη δική τους ανεξίτηλη σφραγίδα 81 Βυζαντινοί αυτοκράτορες, 32 σουλτάνοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και 12 πρόεδροι Δημοκρατίας. Τις τελευταίες δεκαετίες είχε σημειωθεί τεράστια οικονομική, βιομηχανική και επιχειρησιακή ανάπτυξη και η ίδια η πόλη είχε επεκταθεί σημαντικά στη βόρεια πλευρά, σχεδόν ως τη Μαύρη Θάλασσα και ανατολικά ως τα βάθη της Ανατολής. Σήμερα στην “Ισταμπούλ: (που σημαίνει “Πόλη”) η πληροφορία λέει ότι η πόλη των 2 Ηπείρων και των τριών θαλασσών έχει 17.000.000 κατοίκους (περίπου). Θεέ και Κύριε! Και κάθε χρόνο έρχονται, λέει, περίπου 50.000 άνθρωποι από τα βάθη της Ανατολίας και αυξάνονται και πληθαίνονται, όχι εκπαιδευμένοι, αλλά ιδιαίτερα φανατισμένοι και πιστοί, στον Μωάμεθ. Η πόλη έχει μήκος 160 χιλιόμετρα (κοντεύει να είναι όσο όλες οι Κυκλάδες, αν τις ενώσουμε). Έχει αυτή η πόλη 20.000 τζαμιά! Αλλάχ! Αλλάχ!

Αυτές ήταν οι σύντομες πληροφορίες της ειδικής ξεναγού, που υποδέχθηκε μια μεγάλη ομάδα Ελλήνων που ταξιδέψαμε με το πλοίο “ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ” και έφθασε ένα πρωινό, (Σεπτέμβριος 2003) περνώντας από τον Κεράτιο κόλπο και τον Βόσπορο στην προβλήτα του λιμανιού “Κιοράκιοϊ” που θα πει Μαύρο νησί. Οι περισσότεροι Έλληνες ταξιδιώτες άρχισαν αμέσως να αναζητούν από πιο σημείο θα φανεί ο θρυλικός τρούλος του Ναού της Αγίας Σοφίας. Μια ολόκληρη ζωή ακούγαμε, διαβάζαμε, μαθαίναμε για την ιστορική εκκλησία που ήταν, είναι και θα είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής.

ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ

Ο ναός “ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΣΟΦΙΑΣ” συγκαταλέγεται στα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του κόσμου. Αποτελεί μνημείο της εξέλιξης της βυζαντινής πρωτεύουσας του 6ου αιώνα μ.χ., και άσκησε σημαντικότατη επιρροή στην αρχιτεκτονική των αιώνων που ακολούθησαν. Εγκαινιάστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό το 537. Για να δημιουργηθεί αυτός ο υπέροχος ναός της Αγίας Σοφίας, χρειάστηκαν 5 χρόνια και 10 μήνες. Εργάστηκαν περισσότεροι από 10.000 εργάτες και .... 145.000 κιλά χρυσού! Που τα διέθεσαν για την πραγματοποίηση της άριστης παρουσίασης του ναού στον εσωτερικό χώρο.

- Νενίκηκά σε Σολομών! Αναφώνησε ο Ιουστινιανός, όταν είδε ολοκληρωμένο τον μεγαλοπρεπή ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας, την υπέρτατη εκκλησία του Βυζαντίου (1.483 ετών). Απίστευτο πως διατηρήθηκε τόσα χρόνια ο ναός και αποτελεί, έως σήμερα, παγκόσμιο σημείο αναφοράς για όλα τα μήκη και πλάτη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και φυσικά και της Οθωμανικής ... Αυτοκρατορίας. Κάθε φορά που γίνονται σεισμοί, πυρκαγιές, πόλεμοι, όλοι οι άνθρωποι κοιτάνε, πάντα, αν ο ναός στέκει όρθιος ή αν έχει υποστεί ζημιές ή καταστροφές.

Αρχιτέκτονας του ναού ήταν ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από την Μίλητο.

Το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας, νομίζεις ότι: “καθρεφτίζει επί γης τα ουράνια” γράφουν ειδικοί. Προκαλεί δέος! Ο τρούλος του ναού, ο μέγιστος τρούλος, που νομίζει κανείς ότι είναι ο ουρανός, είναι τώρα διακοσμημένος με επιγραφές από το κοράνι. Κάποτε καλυπτόταν από χρυσό . Όπως , και να είναι , έστω και χωρίς το χρυσό, κοιτώντας ψηλά σου κόβεται η ανάσα ...

Θυμάμαι, μπήκαμε αμίλητοι όλη η συντροφιά, χωρίς σχόλια, ούτε κουβέντες, ακολουθούσαμε ο ένας τον άλλον, ακούγαμε τον ξεναγό, κοιτούσαμε συνεχώς ψηλά με συναισθήματα ανάμεικτα. Δεν ξέρεις αν χαίρεσαι που εδώ κάποτε ήταν Βυζάντιο, ήταν Ελλάδα, ήταν υψηλό επίπεδο ανθρώπων. Ήταν άριστοι, αξιόλογοι χριστιανοί .

Η Αγία Σοφία, ο ωραιότερος ναός του κόσμου, χτίστηκε μέσα σε 16 χρόνια και 4 μήνες και τα εγκαίνια έγιναν το 548. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός ήθελε να γίνει το πιο θαυμάσιο οικοδόμημα και να ξεπεράσει το τέμενος του προφήτη Σολομού στην Ιερουσαλήμ. Όπως αναφέρουν τα γραπτά κείμενα της εποχής, όταν μπήκε επίσημα στον ναό της Αγίας Σοφίας ανέφερε με δυνατή φωνή:

“Δόξα το Θεό ... άριστον τό τοιούτον έργον. Νενικήκά σε Σολομών”. Είχε κατορθώσει να συγκεντρώσει, για τον εσωτερικό χώρο του Ναού, τα πολυτιμότερα υλικά από όλη τη χώρα . Στην οικοδομή του ναού ( στον εσωτερικό χώρο) δεν χρησιμοποιήθηκε τίποτα ξύλινο. Όλοι προσέφεραν ό,τι πολύτιμο και ακριβό υπήρχε. Όταν άρχισαν τα θεμέλια του ναού, ο Ιουστινιανός κάλεσε τον πατριάρχη Ευτύχιο, που αναφέρθηκε στην ευχή “ Περί συστάσεως Εκκλησίας” και με τα χέρια του πήρε ο ίδιος ο αυτοκράτορας ασβέστη μ' ένα κεραμίδι και πρώτος έβαλε το θεμέλιο. Ο υπέροχος και αριστουργηματικός ναός της Αγίας Σοφίας προκαλεί δέος, ακόμα και σήμερα σε όλους τους Χριστιανούς.

Οθωμανική περίοδος

Μετά την άλωση της πόλης από τους Τούρκους, στην ιστορία της Αγίας Σοφίας άρχισε μια νέα περίοδος. Ο Ισλαμισμός απαγόρευε την προσευχή σε χώρο με εικόνες. “ Έτσι, όλα τα αριστουργήματα τέχνης της Αγίας Σοφίας, οι υπέροχες εικόνες, τα μωσαϊκά και οι νωπογραφίες που παρουσίαζαν χριστιανικές εικόνες, σταυρούς κ.α. σκεπάσθηκαν με κονίαμα. Εντυπωσιακά είναι τα υπέροχα ψηφιδωτά που παρουσιάζουν τις θαυμάσιες εικόνες του Ναού. Αυτά τα εκπληκτικά μωσαϊκά όπως της Δέησης, της Παναγίας με το βρέφος, του Ιησού Χριστού, της Γέννησής του και τόσα άλλα, αποκαλύφθηκαν κάποια χρόνια πριν με τη χρηματοδότηση της UNESCO και τη βοήθεια των υπουργείων εξωτερικών Ελλάδος και Τουρκίας. Όταν βρίσκεται κανείς μπροστά στις υπέροχες εικόνες με τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας βεβαιώνεται ότι εκεί κάποτε ήταν Βυζάντιο, ήταν υψηλό επίπεδο μορφωμένων ανθρώπων. Ήταν μεγαλείο και πολιτισμός! Μουσείο για πολλά χρόνια ο ναός της Αγίας Σοφίας, με τους τέσσερις μιναρέδες στο κεντρικό κλίτος. Πλησιάσαμε την έξοδο του ναού της Αγίας Σοφίας. Θέλησα εκείνη τη στιγμή να κάνω το σταυρό μου. Με είδε ο φύλακας και κούνησε απαγορευτικά το δάχτυλό του. Φυσικά δέχθηκα. Αξέχαστη εμπειρία.

Έγραψε η Ακαδημαϊκός κ. Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ: “Οι μύθοι της Κωνσταντινούπολης και της Αγιάς Σοφιάς είναι το ενωτικό αφήγημα των Ελλήνων, σημείο κοινής αναφοράς, πηγή ομαδικής συγκίνησης, μια πάντα ζωντανή εμπειρία. Όλες τις διαφορές μας τις ξεχνάμε και βουρκώνουμε, όπως η μάνα μου*, όταν μιλάμε για την Πόλη και τη Μεγάλη Εκκλησιά της”

* Η μητέρα της κυρίας Αρβελέρ είχε γεννηθεί στην Κωνσταντινούπολη.

29 Μαΐου 1453 ήταν η άλωση της “Βασιλεύουσας”