Ανθρώπινες ατέλειες

Οι άνθρωποι έχομε ατέλειες που δεν έχει η τεχνητή νοημοσύνη. Μήπως όμως ακριβώς αυτό είναι το αδύνατο σημείο της;

Η εικόνα του κόσμου που έχομε στο νου μας ξεκινά από τα ερεθίσματα που δέχονται τα αισθητήριά μας από το περιβάλλον. Τα ερεθίσματα είναι μικρές βραχύβιες προσθήκες ή αφαιρέσεις ενέργειας από τα αισθητήρια, οι οποίες δρουν σαν πυροδότες ακολουθώντας το νόμο του όλου-ή-ουδενός. Από τη στιγμή που διεγείρεται ένα αισθητήριο, η διέγερση ακολουθεί το δρόμο της, κατά μήκος νεύρων προς τον εγκέφαλο, όπου μεταμορφώνεται σε αίσθηση. Τα αισθητικά νεύρα που ξεκινούν από τον εγκέφαλο φθάνουν στην περιφέρεια όπου διακλαδίζονται ολοένα περισσότερο πριν καταλήξουν στα αισθητήρια. Επομένως ένα σημείο (μια πολύ περιορισμένη περιοχή) του εγκεφάλου προσλαμβάνει ερεθίσματα από μια ευρεία περιοχή της περιφέρειας, αυτήν στην οποία διακλαδίσθηκε το αντίστοιχο νεύρο. Έτσι δύο ταυτόχρονα ερεθίσματα που απέχουν πολύ λίγο μεταξύ τους γίνονται αισθητά σαν ένα, όχι σαν δύο. Μπορούμε να το διαπιστώσουμε εύκολα. Με ένα διαβήτη εφαρμόζομε διπλό νυγμό στο δέρμα. Η διακριτική ικανότητα στις ράγες των δακτύλων είναι πολύ μεγαλύτερη από π.χ. στη ράχη. Χάρη σ΄ αυτή την ατέλεια των αισθήσεών μας ο κβαντωμένος, διαιρεμένος σε απειροελάχιστα μικρά κομματάκια, χώρος γίνεται αντιληπτός σα συνεχής. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στο χρόνο. Ένα στιγμιαίο ερέθισμα που επιδρά για ένα χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από το μηδενικό, αλλά μεταξύ αυτού και του μηδενός δεν υπάρχει άλλο, διαρκεί αρκετά περισσότερο από μία στιγμή. Κλείστε τα μάτια σας και για ένα ελάχιστο χρόνο εξακολουθείτε να νομίζετε πως βλέπετε ό,τι βλέπατε πριν σφαλίσετε την όρασή σας. Σ΄ αυτό το φαινόμενο βασίζεται ο κινηματογράφος που προβάλλει εικόνες παρμένες πάνω από 15 φορές στο δευτερόλεπτο και δείχνουν την κίνηση σα να ήταν συνεχής, όπως βλέπομε π.χ. κάποιον να περπατά.

Μειονέκτημα αυτή η ατέλεια των αισθήσεών μας. Όμως για φανταστείτε την αντίληψη ενός κόσμου κατακερματισμένου σε κβάντα, που είναι μικρότερα και από ένα ηλεκτρόνιο. Θα ήταν αδύνατο να τον συλλάβουμε. Επεκτείνοντας στη νοημοσύνη μας την ομαδοποίηση που γίνεται στις αισθήσεις μας μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε ό,τι αντιλαμβανόμαστε να γίνεται γύρω μας. Ο Αριστοτέλης προσπάθησε πρώτος να κατηγοριοποιήσει την αντίληψή μας ως το σημείο που δεν μπορούσε να προχωρήσει περισσότερο και κατέληξε σε 10 θεμελιώδεις κατηγορίες. Ο Καντ (I. Kant) με παραπλήσιους συλλογισμούς κατέληξε σε 12 έννοιες με τις οποίες θεώρησε ότι γεννιόμαστε (a priori). Στη βάση όλων αυτών βρίσκεται η δενδροειδής ανάπτυξη των αισθητικών νεύρων μας, όπως αναφέρθηκε πολύ αδρά παραπάνω.

Μόλις γεννηθούμε η συμπεριφορά μας ορίζεται απόλυτα με ό,τι έχομε κληρονομήσει από τους γονείς μας. Μόλις κοπεί ο ομφάλιος λώρος που μας συνδέει με τη μητέρα μας δοκιμάζομε για πρώτη φορά την έλλειψη οξυγόνου και την περίσσεια διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα μας που αποτελούν ερεθίσματα για να πάρουμε την πρώτη αναπνοή. Με την έξοδο του αέρα πάλλονται οι φωνητικές χορδές και ακούεται το ελπιδοφόρο πρώτο κλάμα. Σχεδόν ταυτόχρονα νιώθομε σαν πείνα τη μείωση του σακχάρου που κυκλοφορεί στο αίμα μας και αποτελεί ερέθισμα για κινήσεις θηλασμού. Από κει κι έπειτα προσπίπτουν στα αισθητήριά μας τυχαία περιβαλλοντικά ερεθίσματα που σε συνδυασμό με τα κληρονομημένα αντανακλαστικά μας σχηματίζουν νέα, επίκτητα αντανακλαστικά. Αυτά δημιουργούνται όταν ένα τυχαίο (εξαρτημένο) ερέθισμα πέφτει πάνω σε ένα αισθητήριο ταυτόχρονα ή αμέσως πριν (όχι μετά) τη διέγερση άλλου αισθητηρίου από το οποίο ξεκινά μια φυσική αντανακλαστική απόκριση. Έτσι, με τη συχνή επανάληψη, σχηματίζονται τα νέα αντανακλαστικά. Αυτά ταιριάζουν με το περιβάλλον, αφού αυτού τα ερεθίσματα τα σχημάτισαν. Είναι οι συνήθειές μας, η βάση της ψυχολογικής ικανότητάς μας να μαθαίνουμε. Τα επίκτητα (εξαρτημένα) αντανακλαστικά μας είναι το ίδιο ισχυρά, με αυτόματη, έξω από τη βούλησή μας, ανταπόκριση, όπως και τα φυσικά με τα οποία γεννηθήκαμε. Όμως, το περιβάλλον αλλάζει τυχαία με το χρόνο. Όσο μεγαλώνομε, αρχίζουν να διεγείρονται τα φυσικά και χωρίς να έχει προηγηθεί εξαρτημένο ερέθισμα. Τώρα, η μη διέγερση του εξαρτημένου αισθητηρίου συνδέεται με τη διέγερση του φυσικού αντανακλαστικού. Έτσι το επίκτητο αντανακλαστικό, η έξη, ξεφτίζει, φθίνει, ξεχνιέται. Είναι αδύνατο να έχουμε μνήμη των πάντων όσων συνέβηκαν στο παρελθόν. Γκρινιάζομε γι΄ αυτό. Δεν μπορούμε να θυμηθούμε πράγματα που θα θέλαμε. Όμως για φανταστείτε να είχαμε μια τέλεια, απέραντη μνήμη. Ένα δυσάρεστο γεγονός στο παρελθόν, ένα πένθος, δεν θα μας εγκατέλειπε ποτέ. Η ζωή μας θα ήταν ένα αβάσταχτο μαρτύριο που θα μας οδηγούσε ασφαλώς στην αυτοκτονία.

Τίποτε δεν είναι ίδιο με ό,τι ήταν προηγουμένως, ούτε καν ίδιο με τον εαυτό του. "Τὰ πάντα ρεῖ" και "Οὐκ ἄν δίς τὸν αὐτὸν ποταμὸν ἐμβαίης" (Ηράκλειτος). Αυτή η διαρκής αλλαγή έχει κατεύθυνση: Από την τάξη προς την αταξία, όπως ορίζει ο νόμος της εντροπίας. Σε μια στιγμή μέσα στην αέναη αυτή αλλαγή ζούμε τώρα δα. Αυτό είναι τύχη. Δεν μπορεί να επαναληφθεί ακριβώς η ίδια. Την επόμενη στιγμή τα πάντα θα είναι διαφορετικά. Κι εμείς καλούμαστε να διαλέξουμε το αληθές, το αγαθό, το ωραίο. Αναγκαστικά θα κάνουμε μεγάλο ή μικρό σφάλμα. Τα σφάλματα είναι δύο κυρίως ειδών. Τα τυχαία και τα συστηματικά. Κάνομε κι από τα δύο. Τα τυχαία μειώνονται με το μέγεθος του δείγματος που εξετάζομε. Αν εξετάσουμε το σύνολο, το τυχαίο σφάλμα μηδενίζεται. Τα συστηματικά (προκαταλήψεις) αντιμετωπίζονται μόνο με εξουδετέρωση της προκατάληψης. Σφάλλομε. Όμως, δημιουργούμε, αφού μας έλθει μια έμπνευση που είναι αποτέλεσμα της εστιασμένης προσοχής μας (ιδιοφυΐα), των κοινωνικών συνθηκών στις οποίες αντιστοιχεί η δημιουργία, και τυχαίων, απροσδόκητων γεγονότων. Πραγματική καινοτόμος δημιουργία δεν θα υπήρχε χωρίς την τύχη.

Η τεχνητή νοημοσύνη έχει τεράστια, έστω και πεπερασμένη, μνήμη. Δεν σφάλλει τυχαία, όποτε και αν ερωτηθεί την ίδια απάντηση θα δώσει. Όμως έχει ένα ισχυρότατο συστηματικό σφάλμα που φυτεύτηκε μέσα της από τον προγραμματιστή της, έστω και αν, εκ των υστέρων αυτή έμαθε και εμπλουτίσθηκε με πλήθος γεγονότων. Χωρίς λησμονιά, γεγονότα που προκαλούν κατάθλιψη θα επηρεάζουν συστηματικά αποφάσεις της. Η διακριτική ικανότητά της σε ψηφία, είναι τεράστια, αλλά όχι άπειρη. Σε μια σύγκρουση μεταξύ ανθρώπινης και τεχνητής νοημοσύνης, η δεύτερη δεν μπορεί να προβλέψει χωρίς λάθος την πρώτη, διότι η πρώτη ενέχει την πιθανότητα τυχαίου σφάλματος. Σε πολιτικό επίπεδο, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να βάλει τάξη στον κόσμο. Για να μην είναι αυτή η τάξη ένας ολοκληρωτισμός, ο μόνος τρόπος είναι να τεθεί κάτω από μια εξουσία που έχει προκύψει από τυχαία κληρωμένο δείγμα του πληθυσμού της γης. Οι πιθανότητες να επιτευχθεί παγκόσμια δημοκρατία, μικρές, είναι ίδιες με εκείνες να επιτευχθεί παγμοσμιοποίηση με τεχνητή νοημοσύνη.