Κάλλιο πέντε και στο χέρι...

«Κάλλιο μια δραχμή δικιά μου παρά ευρώ και δανεικά μου». Τόφτιαξα. Φαίνεται ιδανικό για σύνθημα. Λογικό, σύμφωνο με τις παραδόσεις και τις παροιμίες του λαού μας.

Μπορεί νάναι κι έτσι. Ίσως, ωστόσο, στον πραγματικό κόσμο που ζούμε, να μην είναι εντελώς σωστό. Ίσως και καθόλου. Θα το συζητήσουμε, αλλά μην περιμένετε να πάρετε από μένα τη λύση. Ο καθένας πρέπει να τη σκεφθεί. Μόνος του.

Κάθε λέξη έχει τη δική της σημασία. Όπως ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία.

Κάλλιο. Είναι η λέξη με τον απόλυτο υποκειμενισμό. Τι είναι καλύτερο, ο αναγνώστης είναι ο μόνος αρμόδιος να το αποφασίσει. Τόγραψα αμέσως προηγουμένως.

Μια δραχμή. Το χρήμα είναι το πιο χρήσιμο άχρηστο πράγμα στον κόσμο. Δεν τρώγεται όταν πεινάμε, δεν μας ζεσταίνει όταν κρυώνουμε, δεν μας βοηθάει όταν χρειαζόμαστε εργαλεία. Μπορεί, ωστόσο, να είναι ανταλλάξιμο με όλα αυτά. Με τι είναι ανταλλάξιμη λοιπόν η δραχμή και με τι το ευρώ; Η παραγωγή μας είναι ασήμαντη. Πιο ασήμαντη από όσο ήταν πριν από μερικές δεκαετίες. Ακόμη και σκόρδα εισάγομε από την Κίνα και ψάρια φέρνομε στα νησιά από την Αργεντινή ή δεν ξέρω από πού αλλού! Η δραχμή μας, επομένως, μας είναι άχρηστη. Μπορεί να είναι ανταλλάξιμη με τον ήλιο, με τους ανέμους, με το κύμα μας. Και με το ύψιστο πολιτιστικό κεφάλαιο που μας άφησαν οι πρόγονοί μας. Είμαστε όμως έτοιμοι να χρησιμοποιούμε τη δραχμή με αντίκρισμα την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα; Ή με τα νησιά και τις ακτές μας εκχωρώντας τα σε διεθνείς μεγιστάνες του πλούτου που θα τα εκμεταλλεύονται (με μας, στην καλύτερη περίπτωση ως γκαρσόνια); Η δραχμή μας πρέπει να έχει αντίκρισμα. Κι αν αυτό δεν είναι η παραγωγή μας, θα είναι αναγκαστικά το κεφάλαιό μας, οι δομές μας, τελικά η ταυτότητά μας.

Ευρώ. Μπορούμε να αγοράζουμε μ’ αυτό σχεδόν ότι υπάρχει στον πλανήτη. Ωστόσο, δεν είναι δικό μας. Κι ότι αγοράζομε μ’ αυτό, δανεικό είναι. Βέβαια, έχομε ισχυρές δομικές παρακαταθήκες. Το ευρώ έχει αντίκρισμα. Κύρια, τις εγγυήσεις της Ευρώπης, που τις είδαμε ποιες είναι. Είναι βασικά η «αλληλεγγύη» που μας δίνεται με ανταλλάγματα. Μα, αν μπορούσαμε να δώσουμε ανταλλάγματα, προφανώς δεν θα χρειαζόμαστε την αλληλεγγύη! Τι σημαίνει ευρώ; Σημαίνει πρώτα εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων μας, έστω και με σοβαρά ανταλλάγματα. Είμαστε μέλη μιας μεγάλης ισχυρής οντότητας με δικαίωμα βέτο για κάποιες από τις αποφάσεις της. Το ευρώ με άλλα λόγια μας εξασφαλίζει κάποια πολιτικά πλεονεκτήματα, με αμφίβολα οικονομικά κέρδη. Η σχολική μου παράδοση μου έλεγε πως ο Μαυροκορδάτος ήταν ο «κακός δαίμονας» της επανάστασης. Κι όμως τον τιμάμε. Είχαμε, θυμάμαι, τη φωτογραφία του στην τάξη, μαζί με του Κολοκοτρώνη και του Καραϊσκάκη. Πέτυχε το δάνειο από την κοσμοκράτειρα τότε Αγγλία με αντάλλαγμα μια πετσοκομμένη Ελλάδα, ουσιαστικά κάτι παραπάνω από την Πελοπόννησο και τα γύρω νησάκια. Το δάνειο αναλώθηκε στους διάμεσους κυρίως, κι ότι έμεινε ξοδεύτηκε στους εμφύλιους πολέμους του επαναστατημένου έθνους. Ωστόσο, από τη στιγμή που οι κοσμοκράτορες πείσθηκαν να μας δανείσουν, ήθελαν τα λεφτά τους πίσω. Κι αυτό προϋπέθετε μια στοιχειώδη ελάχιστη ελεύθερη Ελλάδα. Όταν η επανάσταση είχε σχεδόν παντού πνιγεί, έγινε έτσι η ναυμαχία στο Ναβαρίνο που μας χάρισε την (ακρωτηριασμένη, είναι αλήθεια) ελευθερία μας. Ένα δάνειο έχει δηλαδή συχνά πιο σημαντική πολιτική παρά οικονομική σημασία. Το οικονομικό μέρος μπορούμε να το εκτιμήσουμε αδρά ποσοτικά. Το πολιτικό μέρος όμως έχει αξία ποιοτική και είναι πολύ πιο δύσκολο γι’ αυτό, να την αξιολογήσουμε.

Δικιά μου – δανεικά μου. Ποια είναι η αξία της δικιάς μας δραχμής, όταν δεν έχει αντίκρισμα; Αλλά και ποια είναι η αξία των δανεικών ευρώ που βέβαια δεν είναι δικά μας; Για τη δραχμή είναι όχι η παραγωγή μας (που δεν έχομε), αλλά το κεφάλαιο που αποτελεί την ίδια την ταυτότητά μας. Το δανεικό ευρώ έχει αντίκρισμα όχι την παραγωγή μας (που δεν έχομε), αλλά το μέλλον των παιδιών μας που θα πρέπει να το αποπληρώσουν (με το ευρώ το υποθηκεύομε). Τι μένει; Κυκλοφορεί η προσπάθεια να πεισθούμε ότι πρέπει να μείνουμε στο ευρώ για χάρη των παιδιών μας – αλλιώς χάνονται. Μοιάζει σωστό. Όμως και στο ευρώ μένοντας τα παιδιά μας χάνονται. Ήδη εδώ και 6 χρόνια, μέσα στο ευρώ, η αφρόκρεμα των νέων μας μεταναστεύει διαρκώς, η χώρα μένει κενή από Έλληνες και η υποκατάστασή τους με επήλυδες δεν μοιάζει ιδανική λύση.

Τελικά, ζυγίζοντας, εγώ δυσκολεύομαι να αποφανθώ αν είναι καλύτερη η δραχμή ή το ευρώ. Γενικά, βέβαια το κόστος για να μπεις σε ένα μεγάλο οργανισμό είναι μεγάλο. Αλλά, γενικά πάντοτε, το κόστος για να βγεις είναι μεγαλύτερο. Πρέπει να το λάβουμε κι αυτό υπόψη στο ζύγισμα. Σεις, οι αναγνώστες μου, θα πρέπει να αποφασίσετε χωρίς τα πανικόβλητα ουρλιαχτά που ακούονται πανταχόθεν από όλα τα κόμματα και τα ΜΜΕ.

Τελικά; Με οποιαδήποτε λύση, δραχμή ή ευρώ, εκείνο που προέχει είναι το αντίκρισμα. Κι αυτό, για να μην είναι το κεφάλαιό μας που εξαντλείται, πρέπει να είναι η παραγωγή μας. Το έχω ξαναγράψει. Πρώτα αποφασίζομε τι θέλομε κι έπειτα ψάχνομε να βρούμε τα λεφτά. Η παραγωγή χρειάζεται βέβαια κεφάλαιο. Ωστόσο, αν έχουμε πάρει τις αποφάσεις μας για παραγωγή όπου υπάρχουν ανάγκες και συγχρόνως έχομε δικούς μας πόρους και δική μας τεχνογνωσία, και κάνουμε λεπτομερή σχεδιασμό και κοστολόγηση, η ανεύρεση κεφαλαίου γίνεται πιο εύκολη. Για παράδειγμα, αν επιλέξουμε την παραγωγή φυσικής και βιολογικής (καλλιέργειες) ενέργειας, υπάρχει διεθνής ανάγκη· διαθέτομε άφθονη, πεντακάθαρη, μη εξαντλούμενη ενέργεια (ανέμους, ήλιο, θάλασσα, κύματα, υδατοπτώσεις, μέγιστη ποικιλία εδάφους για εκλεκτές καλλιέργειες κλπ), έστω και με χαμηλή απόδοση, και τεχνογνωσία που αυτή τη στιγμή χάνεται μεταναστεύοντας και επαιτώντας στο εξωτερικό. Η χρησιμοποίηση της φθηνής εργασίας των μετοίκων, η συνεργασία με γείτονες, που μάλλον κι αυτοί τη θέλουν, η κινητοποίηση των διάσπαρτων σε όλο τον κόσμο ομογενών, θα μας προφυλάξουν από την «προστασία» ανισοβαρών καταπιεστικών κερδοσκόπων εταίρων. Εδώ βρίσκεται η αξία της πολιτικής για τη λήψη των κατάλληλων αποφάσεων, τον κατάλληλο σχεδιασμό και τη σωστή αξιολόγηση στο τέλος.

Αναρωτιέμαι, ο κακοήθης, μήπως το δίλημμα ευρώ ή δραχμή είναι απλά το άλλοθι, για να μην κριθούμε που δεν μπορούμε να πάρουμε μια απόφαση για το τι θέλομε να κάνουμε; Στις βραχείες περιόδους που ξέραμε τι θέλαμε και παράγαμε έργο, το χρέος μας δεν αυξανόταν σημαντικά κι εμείς προοδεύαμε.