ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΧΝΙΕΣ

Καθένας λογικό είναι να αγωνίζεται για τα συμφέροντά του. Σ΄ αυτό τον αγώνα του, αναμενόμενο είναι να προσβάλλει τα συμφέροντα άλλων, αλλά και να απειλείται από άλλους αντίστοιχα. Η ισχύς εν τη ενώσει. Πολλοί με κοινά συμφέροντα παρακάμπτουν μικροδιαφορές μεταξύ τους και ενωμένοι αντιμετωπίζουν τις επιθέσεις άλλων που απειλούν το κοινό συμφέρον τους. Πάνω σ΄ αυτή την αρχή στηρίζεται η δομή της κοινωνίας, που κύριος σκοπός της είναι η δημιουργία αποθέματος αγαθών για την αντιμετώπιση συνθηκών ένδειας. Από τις κοινωνίες κάποιων εντόμων (μυρμηγκιών, μελισσών κλπ) ως τις ανθρώπινες κοινωνίες, τις πολιτείες.

Στην προϊστορία του ανθρώπου, ενώ οι κτηνοτρόφοι ήταν νομάδες, οι γεωργοί ήταν δεμένοι με την ακίνητη γη που καλλιεργούσαν. Σ΄ αυτούς με τον ένα ή τον άλλο τρόπο επιβλήθηκαν κάποιοι, οι γαιοκτήμονες, φεουδάρχες αργότερα, που είχαν υποτελείς τους (δούλους, δουλοπάροικους, απλώς φτωχούς κλπ) για να καλλιεργούν τη γη ενώ τα αφεντικά έπαιρναν τις αποφάσεις. Σ΄ αυτό το πλαίσιο αναπτύχθηκαν βαθμιαία οι έμποροι, οι ναυτικοί, οι τεχνίτες, που άρχισαν να έχουν ικανή ανεξαρτησία από τους γαιοκτήμονες. Καθώς κατοικούσαν όπου συγκεντρωνόταν το πλήθος, στις πόλεις δηλαδή, στο άστυ, ονομάσθηκαν αστοί. Που κι αυτοί όμως αργότερα διαιρέθηκαν σε ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής (π.χ. πλοία, εργοστάσια) και εργαζόμενους, το αντίστοιχο των δουλοπαροίκων της γης.

Όλο αυτό το μεγάλο πλήθος των εργαζομένων έπρεπε να ενωθούν για να προστατεύουν τα συμφέροντά τους. Μια πρώτη ένωση ήταν όσων κατοικούσαν σε ένα τόπο, για να αντιμετωπίζουν ανταγωνιστές τους από άλλους τόπους. Η τοπική διαίρεση άρχισε από τη μυθολογική περίοδο των προγόνων μας και ήταν ξεκίνημα προς τη δημοκρατία που ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Στην αρχαία Αθήνα ο μυθικός βασιλιάς Κέκροπας, αυτός που έκανε το διαιτητή στην αντιδικία ανάμεσα στην Αθηνά με την ελιά (γαιοκτήμονες) και τον Ποσειδώνα με το άλογο (έμποροι), διαίρεσε τον τόπο που βασίλευε σε 4 Αθήνες (Μαραθώνας, Οινόη, Προβάλινθος, Τρικόρυθος). Ήταν η πρώτη αποκεντρωτική πορεία προς τη δημοκρατία. Όπως ήταν φυσικό, άρχισαν και οι πρώτες αποσχιστικές τάσεις μεταξύ τους. Οπότε, ένας επόμενος μυθικός βασιλιάς, ο Ίωνας, ξαναδιαίρεσε κάθετα τους Αθηναίους με βάση επαγγελματική, στους Γελέωνες (γεωργούς), Όπλητες (κτηνοτρόφους ζώων με οπλές), Αιγικορείς (αιγοβοσκούς) και Αργαδείς (εργάτες/τεχνίτες). Αν μεταφέραμε στα σημερινά δεδομένα την παραπάνω διαίρεση, θα λέγαμε πως εκείνη του Κέκροπα αντιστοιχεί στην τοπική αυτοδιοίκηση και του Ίωνα στο συνδικαλισμό. Στη συνέχεια, από το μυθικό Θησέα προχώρησε ο εκδημοκρατισμός που κορυφώθηκε στον Κλεισθένη, χωρίς να ολοκληρωθεί ποτέ κάνοντας πολίτες τους δούλους και τις γυναίκες.

Ο σύγχρονος συνδικαλισμός όμως δεν κατάγεται από τον προγονικό, αλλά από τις μεσαιωνικές συντεχνίες. Επαγγελματίες, π.χ. τέκτονες, ενώθηκαν σε συντεχνίες για να υπερασπισθούν τα συμφέροντα των ομοτέχνων τους. Έτσι προέκυψαν ο σύγχρονος συνδικαλισμός και οι σύγχρονες συντεχνίες.

Σε τι διαφέρουν ο συνδικαλισμός από τις συντεχνίες; Η διαφορά είναι περίπου ίδια όπως μεταξύ δήμου και όχλου, μεταξύ δημοκρατίας και λαϊκισμού. Στη δημοκρατία κυβερνά (κρατεί) ο δήμος, ένα πολιτικό σώμα συγκροτημένο με κανόνες που καθορίζουν αυστηρά ποιος έχει το δικαίωμα να συγκαλέσει το λαό, ποια θέματα είναι να συζητήσει ο λαός και πώς θα πάρει τις αποφάσεις του. Τους κανόνες αυτούς τους έχει θεσπίσει από την αρχή ο ίδιος ο λαός σε μεγάλη γενική συνέλευση (δημοψήφισμα) γι΄ αυτό ακριβώς το θέμα και με τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή και αποδοχή. Στο λαϊκισμό δεν υπάρχουν κανόνες. Ο ασυντόνιστος λαός, με μίμηση του ενός με τον άλλον, παρασύρεται από τον ισχυρότερο, τον πιο φωνακλά, δημαγωγό και διεκδικεί την ικανοποίηση επιθυμιών του μάλλον, παρά αναγκών και σκοπών του. Στο λαϊκισμό ανήκουν π.χ. η αργομισθία, ο εθνικισμός, η θρησκοληψία. Όλα αυτά σε βάρος άλλων λαών και μάλιστα, συχνά, η μισαλλόδοξη παρουσία αυτών των άλλων αντιπάλων είναι κύρια δικαιολογία της συγκρότησης του λαϊκισμού. Αντίστοιχα, «Έτσι (στις «κλειστές» συντεχνίες) υπάρχουν μεν εργαζόμενοι που υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους, αλλά δεν υπάρχει εργατική τάξη να υπερασπίζεται τα ταξικά συμφέροντα.» (Ραφαηλίδης). Ο λαϊκισμός δεν είναι ιδιότητα των κατώτερων λαϊκών τάξεων. Είναι το αντίθετο της δημοκρατίας και οδηγεί ίσια στο φασισμό. Όλα τα φασιστικά καθεστώτα βασίσθηκαν στο λαϊκισμό συμμαχώντας στη συνέχεια με το μεγάλο κεφάλαιο. Η σύγχυση μεταξύ δήμου, λαού και όχλου είναι που συμβάλλει στη σύνδεση του λαϊκισμού με τις κατώτερες οικονομικές τάξεις. Προς όφελος των ολιγαρχικών αρχόντων βέβαια. Αντίθετα, στο συνδικαλισμό, πρώτο ιεραρχικά καθήκον του εργαζομένου είναι η ικανοποίηση των αναγκών του πελάτη του και ακολουθούν η αλληλεγγύη με τον εργαζόμενο επαγγελματία και η πειθαρχία στον εργοδότη.

Στη σύγχρονη ζωή μας, ο λεγόμενος συνδικαλισμός, αντί να πιέζει εύλογα τους εργοδότες για εκχώρηση δικαιωμάτων στους εργαζομένους, εκβιάζει τους απλούς πολίτες καθιστώντας τους όμηρους. Όταν απεργούν οι αγρότες ή οι λιμενεργάτες αποκλείοντας δρόμους και λιμάνια ή οι δάσκαλοι και οι ιατροί αποκλείοντας το λαό από τα κοινωνικά δικαιώματά του, αυτό δεν είναι συνδικαλισμός, είναι συντεχνία. Κι όταν υποκύπτουν οι κυβερνήσεις στους συντεχνιακούς εκβιασμούς, ανοίγει διάπλατα η θύρα για τον εκφασισμό της κοινωνίας.

Η εκχώρηση δικαιωμάτων από την κεντρική κυβέρνηση στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι μεγάλο βήμα εκδημοκρατισμού. Είναι ιδιαίτερα αναγκαία στις Ελληνικές συνθήκες, καθώς η μεγάλη γεωγραφική ανομοιογένεια της πατρίδας μας δεν επιτρέπει όμοια αντιμετώπιση των ορεινών, των πεδινών, των θαλασσινών κλπ. Όπως τον καιρό του Κέκροπα όμως, ενέχει τον κίνδυνο των αποσχιστικών τάσεων. Περιοχές οικονομικά αυτοδύναμες φυσικό είναι να διαμαρτύρονται που η πλούσια παραγωγή τους αποβαίνει προς όφελος άλλων περιοχών. Μια συνδικαλιστική διαίρεση αντίστοιχη με εκείνη του Ίωνα είναι το ισχυρό αντίδοτο. Ο εργαζόμενος στην Κρήτη φυσικό είναι να αισθάνεται, ως τοπική αυτοδιοίκηση, ότι έχει κοινά συμφέροντα με τον Κρητικό εργοδότη. Από την άλλη, ο εργαζόμενος στην Κρήτη, ως συνδικαλιστής, αισθάνεται ότι έχει κοινά συμφέροντα με το Ηπειρώτη εργαζόμενο. Έτσι αμβλύνεται η αντιπαλότητα μεταξύ αφενός των επαγγελματικών τάξεων και αφετέρου διαφορετικών τόπων. Φυσικά, αμβλύνεται, αλλά δεν αίρεται. Απαιτείται και μια τρίτη διαίρεση, ανάμεσα σε οικονομικές τάξεις, πλουσίους και φτωχούς, που τον τελευταίο αιώνα πήρε κυρίαρχο χαρακτήρα μετά τη βιομηχανική επανάσταση και, πιο πρόσφατα, την παγκοσμιοποίηση Στην αρχαιότητα αυτή έγινε με το Σόλωνα που διαίρεσε τον πληθυσμό ανάλογα με τον πλούτο του σε τάξεις και καθεμιά είχε υποχρεώσεις ανάλογα με τον πλούτο της. Σήμερα η διαίρεση κατά οικονομικές τάξεις γίνεται πιο ελεύθερα με τα κόμματα, που στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν. Η δημοκρατική δομή της κοινωνίας δεν επιτρέπει ολιγαρχική κομματοκρατία, που επικρατεί σήμερα στον τόπο μας.