Του Δημ. Α. Σιδερή, ομ. Καθηγητή καρδιολογίας

Μοιρασιά

  • Τρίτη, 26 Φεβρουαρίου, 2019 - 06:22

Βρέθηκα να αποφασίζω πώς θα κατανεμηθούν ερευνητικά χρήματα. Οι διεκδικητές ήταν δύο. Το επιχείρημα του ενός ήταν ότι είχε μεγάλη απόδοση, καθώς παρουσίασε σπουδαίο δημιουργικό έργο. Άρα έπρεπε να πάρει τη χορηγία, αφενός σαν ένα «μπράβο» για ό,τι είχε επιτελέσει και αφετέρου για να συνεχίσει να παράγει χρήσιμη εργασία. Είχε αποδείξει πως το μπορεί. Το επιχείρημα του άλλου ήταν ότι υπολειπόταν σε απόδοση, διότι ερευνούσε χωρίς οικονομική στήριξη. Είναι άδικο να δοθούν χρήματα σε όποιον έχει ήδη πολλά. Το πρώτο επιχείρημα είχε στήριγμα και στην παραβολή των ταλάντων. Ο κύριος αντάμειψε εκείνους από τους δούλους που απέδωσαν διπλάσια από όσα τους είχε εμπιστευθεί, ενώ τιμώρησε εκείνον που δεν απέφερε τίποτε. Αμείβεται η αποδοτικότητα. Το δεύτερο στηρίζεται και πάλι στο Ευαγγέλιο όταν προτρέπει ο Κύριος όποιον έχει δύο χιτώνες να δίνει τον ένα. Αποκαθίσταται η ισότητα. Τι νάκανα εγώ λοιπόν, μοιράζοντας χρήματα; Πρότυπη μοιρασιά είναι των φύλλων στα παιχνίδια της τράπουλας. Αλλά στην πράξη; Ως σήμερα δεν έχω πάρει ικανοποιητική απάντηση.

Το δίλημμα, σε μεγέθυνση, βρίσκεται στην παγκόσμια πολιτική. Οι Wilkinson και Picket συνέκριναν μεταξύ τους τις 23 πλουσιότερες χώρες του κόσμου και 282 μητροπολιτικές περιοχές των ΗΠΑ. Βρήκαν ότι ένας δείκτης ψυχοκοινωνικών δεινών (προσδόκιμου επιβίωσης, επίδοσης σε μαθηματικά και γράμματα, παιδικής θνησιμότητας, ανθρωποκτονιών, αριθμού φυλακισμένων, γεννήσεων από ανήλικες, εμπιστοσύνης, παχυσαρκίας, ψυχικών νόσων και εθισμού σε ναρκωτικά και οινόπνευμα, κοινωνικής κινητικότητας) ήταν ευθέως ανάλογος με την οικονομική ανισότητα. Το κύριο πολιτικό εργαλείο της οικονομικής ανισότητας είναι ο νεοφιλελευθερισμός, ενώ της οικονομικής ισότητας ο κομμουνισμός. Με τους παραπάνω συλλογισμούς, αν ήμουν ο παγκόσμιος Χρηματοδότης, θα έπρεπε να δώσω αμοιβή στους φτωχότερους. Όμως, ο Norberg παρατηρεί ότι η επέκταση του καπιταλισμού συνδέεται με μείωση των ποσοστών φτώχειας, δημιουργώντας ευκαιρίες για τα άτομα σε όλο τον κόσμο. Το βιοτικό επίπεδο και το προσδόκιμο επιβίωσης έχουν αυξηθεί στις περισσότερες περιοχές. Η παγκόσμια πείνα, η παιδική θνησιμότητα, και η ανισότητα έχουν μειωθεί. Αποδίδει τη θετική πορεία της ανθρωπότητας στην «οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη». Καθώς όλα αλληλεπηρεάζονται, είναι δύσκολο να αποφανθεί κάποιος αν η θετική πορεία οφείλεται περισσότερο στον καπιταλισμό ή στην τεχνολογία. Το ότι χώρες που δεν έχουν δεχθεί τον καπιταλισμό δεν εξελίσσονται θετικά είναι δύσκολο να αποφανθεί κάποιος αν οφείλεται στην απουσία καπιταλισμού σ΄ αυτές ή στην επιβολή κυρώσεων εναντίον τους από τις άλλες χώρες. Ωστόσο, το επιχείρημα παραμένει ισχυρό. Από την άλλη, βελτίωση παρατηρείται και στην Κίνα με ιδιότυπο κομμουνισμό και τεχνολογική ανάπτυξη. Δεν πρέπει να ανταμείβεται ο επιτυχημένος; Αν ήμουν ο παγκόσμιος Χρηματοδότης, ποιους θα έπρεπε να χρηματοδοτήσω;

Επικρατεί η αντίληψη ότι ο λαϊκισμός απαντά κυρίως στις λαϊκές μάζες. Δεν είναι έτσι. Σχετίζεται με την αργομισθία, είτε φτωχός είναι κάποιος είτε πλούσιος. Όταν περίσσεψαν χρήματα από τα αργυρορυχεία του Λαυρίου, ο Αριστείδης, αρχηγός των πλουσίων, πρότεινε να μοιρασθούν «δίκαια» στους φτωχούς. Ο Θεμιστοκλής, αρχηγός των φτωχών, πρότεινε να δοθούν στους πλουσίους, με τον όρο ότι θα κατασκεύαζαν τριήρεις. Έτσι, οι φτωχοί θα εύρισκαν δουλειά στα ναυπηγεία και ως ναυτικοί αργότερα. Επικράτησε. Τον Αριστείδη το Δίκαιο τον εξοστράκισε. Και με το στόλο που δημιουργήθηκε, οι Αθηναίοι νίκησαν τους Πέρσες στη Σαλαμίνα.

Η πορεία της ανθρωπότητας είναι μια ταλαντούμενη εναλλαγή μεταξύ αρνητικής και θετικής ανάδρασης. Και υπάρχει μια κρίσιμη τιμή, που αλλάζει ποιοτικά την κατάσταση. Ένας εργαζόμενος μπορεί να αμείβεται δίκαια ανάλογα με το έργο που προσφέρει. Ένας επενδυτής όμως αμείβεται δίκαια για την προσφορά του κεφαλαίου του που το διακινδυνεύει, αλλά, από τη στιγμή που υπάρχουν κέρδη, αμείβεται επιπλέον και για την αύξηση του κεφαλαίου του, όπως γίνεται στον ανατοκισμό. Με την ισχύ που του παρέχει ο επιταχυνόμενος πλουτισμός του μπορεί να εκβιάζει τον εργαζόμενο να εργάζεται με μικρότερη αμοιβή – αλλιώς χάνει τη δουλειά του. Και ο πλούτος του αυξάνεται λογαριθμικά.

Οι άνθρωποι διαφέρουν. Κανένας δεν έχει δακτυλικά αποτυπώματα ή DNA ίδιο με ενός άλλου. Ούτε ίδιες ικανότητες. Ωστόσο, κανένας δεν είναι άριστος σε όλα. Για καθένα υπάρχει ένας τουλάχιστον τομέας στον οποίον είναι καλύτερος από τους περισσοτέρους. Η κοινωνία αποτελείται από ρόλους που τους αναλαμβάνουν οι πολίτες στο κοινωνικό τους ωράριο. Εναπόκειται στην κοινωνία, αλλά και στο καθένα από τα μέλη της να εντάξει τον πολίτη στο ρόλο που του ταιριάζει. Ένας πνευματικά αμβλύς δεν μπορεί να γίνει επιστήμονας, αλλά και κάθε πνευματικά ικανός δεν σημαίνει πως μπορεί να γίνει παλαιστής. Κόμπαζε κάποιος ότι νίκησε τον πρωταθλητή του σκακιού και τον πρωταθλητή της πυγμαχίας (το σκακιστή στην πυγμαχία και τον πρωτοπυγμάχο στο σκάκι!). Εξάλλου, εκτός από τις πνευματικές και σωματικές ικανότητες, εκείνο που ενδιαφέρει την κοινωνία είναι η βούληση του καθενός. Αν ένας ικανός για σπουδαία πράγματα δεν έχει διάθεση να τα κάνει, για την κοινωνία είναι αδιάφορος. Βέβαια λέγεται πως «όποιος φελά παντού φελά». Και η λαϊκή σοφία ισχύει. Αυτός που «φελά» όμως είναι βέβαια αυτός με ικανότητες, αλλά κυρίως αυτός που θέλει, αυτός που επιμένει σε ό,τι καταπιαστεί, ώσπου στο τέλος να επιτύχει.

Λοιπόν; Θεωρώ ότι οφείλομε να αφήσει η πολιτική την πορεία να ταλαντώνεται αγρυπνώντας για να μην γίνει υπέρβαση των κρίσιμων τιμών (ουδών) που συνεπάγονται κρίση. Βήματα προς αυτή την κατεύθυνση έγιναν σημαντικά μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με μέτρα όπως, π.χ. ανθρώπινα δικαιώματα, μια ελάχιστη αμοιβή των εργαζομένων κλπ. Τα βήματα αυτά, τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αρχίσει συστηματικά να υποχωρούν. Τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται και όχι μόνο στις τριτοκοσμικές χώρες. Και τα δικαιώματα των εργαζομένων σβήνονται βαθμιαία από τον προγραμματισμό των κρατών.

Εγώ όμως, που αποφάσιζα τη χρηματοδότηση τι να έκανα; Τα αποτελέσματα εντυπωσιάζουν. Συχνά, τα επιχειρήματα για να λάβουν περαιτέρω οικονομική στήριξη οι ερευνητές στηρίζονται, μεταξύ άλλων και στο πόσοι άλλοι έχουν χρηματοδοτήσει την έρευνά τους. Κι όμως, η πρότυπη σκέψη θα όφειλε να είναι: Μήπως αυτοί με τα πενιχρά αποτελέσματα, αυτά τα λίγα, τα είχαν επιτύχει με μηδενική χορηγία; Και μήπως αυτοί με τα εντυπωσιακά αποτελέσματα τα είχαν επιτύχει με πακτωλό χρημάτων; Αν είναι έτσι, προσδοκάται ότι οι «φτωχοί» ερευνητές θα απέδιδαν τα μέγιστα στην ανθρωπότητα αν βοηθιούνταν οικονομικά. Εγώ μπορεί να κάνω λάθος. Υπάρχουν όμως και οι άλλοι κριτές. Συζητάμε κιόλας μήπως ξέφυγε κάποιου κάποια λεπτομέρεια. Το σφάλμα μειώνεται ευθέως ανάλογα με το πλήθος, λέει η στατιστική. Τελικός κριτής για το σύνολο των αποφάσεων είναι ο λαός.

 

Διαβάστε ακόμα