Τα παιδιά του κατακλυσμού

Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που έλαβα ένα φάκελο με μια επιστολή και κείμενα που αναφερόταν στα παιδιά, τα ορφανά προσφυγόπουλα που έφθασαν στη Σύρο από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και άλλες περιοχές της Τουρκίας και διασώθηκαν στο νησί μας.

Την επιστολή και τα κείμενα μου είχε στείλει ο αείμνηστος Ζαχαρίας Δρόσος, δάσκαλος του 4ου Δημοτικού Σχολείου και φίλος συνάδελφος του πατέρα και της μητέρας μου, που όπως είχε γράψει: “...δεν ξεχνώ την αγάπη και την φιλοξενία που μου προσέφεραν...”

Τα κείμενα του ήταν μια περιγραφή για τα Αμερικανικά σχολεία της Σύρου τα οποία ίδρυσε η “Αμερικανική Φιλανθρωπική Οργάνωση Εγγύς Ανατολής” (AMERICAN NEAR GAST RELIEF), με σκοπό να στεγάσει και να περιθάλψει αρκετές χιλιάδες παιδιά, ορφανά, προσφυγόπουλα αγόρια και κορίτσια. Όλα αυτά τα παιδιά τα είχαν περισυλλέξει με ιδιαίτερη φροντίδα, από τα βουνά του Πόντου, της Αρμενίας και από τα βάθη της ανατολικής Τουρκίας, κατά τη σφαγή των Αρμενίων, των Ποντίων και από τις διώξεις γενικά των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Όλα αυτά τα παιδιά τα είχαν συγκεντρώσει στις μεγάλες πόλεις του Πόντου, σε ιδρύματα και με την Μικρασιατική καταστροφή τα έφεραν στην Ελλάδα. Προσωρινά στεγάστηκαν σε διάφορα δημόσια κτήρια και εν συνέχεια, η Near East” ήλθε σε συνεννόηση με το Δημόσιο και τα παιδιά έφθασαν στη Σύρο. Έγινε τότε απαλλοτρίωση μιας μεγάλης περιοχής στους πρόποδες του λόφου “Αυγό” και η “Νear East” ανήγειρε αυτά τα κτίρια που μετά έγιναν στρατώνες. Στην επιστολή του αναφέρει μεταξύ άλλων: “...για την οργάνωση, την μόρφωση και την ζωή των παιδιών αυτών στο νησί της Σύρου, που και εγώ και τα δύο μικρότερα αδέλφια μου, ετύχαμε της φιλανθρωπικής ευεργεσίας της Οργανώσεως αυτής, όταν μετά την άφιξή μας από τη Σμύρνη στη Σάμο, και το θάνατο της μητέρας μας, μικρά παιδάκια, ορφανά μας έφεραν στη Σύρο. Τον πατέρα μας τον είχαν σκοτώσει οι Τούρκοι. Την αφήγησή μου αυτή την οφείλω σε δυο κυρίως λόγους: Πρώτον, από υποχρέωση ευγνωμοσύνης επειδή και εγώ και τα δύο μου αδέλφια ετύχαμε της εξαιρετικής φιλανθρωπικής προστασίας και δεύτερον για τους νεότερους Συριανούς οι οποίοι, ως επί το πλείστον αγνοούν τους ιδρυτές των σχολείων αυτών και τον προορισμό των. Το ένα κτίριο ήταν σχολείο αρρένων, το δεύτερο που ευρίσκεται κοντά στο δρόμο, που οδηγεί στα Τάλαντα, ήταν των θηλέων και το τρίτο χρησίμευε ως κατοικία του διευθυντού και των δασκάλων. Στις αρχές του 1926 τα κτίρια είχαν αποπερατωθεί και υποδέχθηκαν περίπου χίλια παιδιά, αγόρια και κορίτσια. Στην αρχή οι δύο διευθυντές των σχολείων ήταν Αμερικανοί, ο κ. Write και ο Όγντεν ανέλαβαν το οργανωτικό έργο χωρίζοντας τα παιδιά ανάλογα με τις ηλικίες τους για να είναι σε ανάλογες τάξεις. Η σύζυγος καθηγήτρια του κ. White ανέλαβε την διαπαιδαγώγηση των θηλέων. Για αρκετό διάστημα χρειάστηκαν άνθρωποι που θα μετέφραζαν στα παιδιά στη γλώσσα τους, αφού οι δάσκαλοι δεν ήταν Έλληνες. Διερμηνέας στα αγόρια ήταν ο αείμνηστος Χρήστος Κοκολάτος, ο οποίος καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη, είχε σπουδάσει στην Οξφόρδη και γνώριζε πολύ καλά την αγγλική γλώσσα και την Τουρκική. Έτσι μετέφραζε στα παιδιά ότι δίδασκαν οι δάσκαλοι στην αγγλική γλώσσα.

Παράλληλα με τα μαθήματα των δασκάλων τα παιδιά είχαν γυμναστή τον Μίστερ Μάγκο που ήταν αξιωματικός του Τσαρικού στρατού. Παράλληλα με την ενόργανη γυμναστική, τα παιδιά έμαθαν και άλλα αθλήματα όπως μπάσκετ, βόλεϊ, ποδόσφαιρο, αλλά υπήρχαν ακόμη μονόζυγα, αιώρες και πολλά άλλα...

Μαθήματα

Πολύ σύντομα άρχισε και η λειτουργία των σχολικών μαθημάτων. Εδώ λειτουργούσε εξατάξιο Δημοτικό σχολείο και το διτάξιο Ελληνικό. Γυμνάσιο δεν είχαμε. Η οργάνωση είχε στείλει μερικά παιδιά στο Γυμνάσιο της Ερμούπολης. Η Near East είχε περιορισμένο χρόνο στο φιλανθρωπικό της έργο και ίσως δεν διέθετε τα μέσα να μας σπουδάσει και να μας αποκαταστήσει επαγγελματικά. Δεν υστέρησε όμως και στον τομέα αυτό. Όσα παιδιά διεκρίνοντο για την επιμέλεια, την ευφυΐα και είχαν έφεση να σπουδάσουν, δεν τα άφησε να χαθούν.

Οι δάσκαλοί μας και στο Δημοτικό και στο "Ελληνικό" ήταν οι περισσότεροι πρόσφυγες εκ Μικράς Ασίας. Είχαν σπουδάσει στη Μεγάλη Σχολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Διεκρίνοντο δια την επιστημονική τους μόρφωση, την βαθιά Χριστιανική τους πίστη, τον ενθουσιώδη πατριωτισμό, αγάπη και ευσυνειδησία στο έργο τους, το οποίο εθεωρούν λειτούργημα.

Αυτές τις αρχές τις μετέδωσαν και σε μας και εχρησίμευσαν τα βασικά μας εφόδια στη ζωή. Θεωρώ τον εαυτό μου ευτυχή, διότι μου δίδεται η ευκαιρία σήμερα, ύστερα από τόσα χρόνια να εκφράσω ακόμη μια φορά τη βαθιά μου ευγνωμοσύνη στους ανθρώπους αυτούς, που μου έδωσαν τα πρώτα φώτα και μου έμαθαν το "ευ ζειν"!

Θα μνημονεύσω τα ονόματά τους, αρχίζοντας από τους δασκάλους μου. Τον αείμνηστο Αχιλλέα Μαυρομουστάκην και Παύλο Παπαδόπουλον. Ο Μαυρομουστάκης διεκρίνετο για την επιστημονική του κατάρτηση, τις ηθικές και χριστιανικές του αρχές, τα φιλανθρωπικά του αισθήματα και για τον ενθουσιώδη πατριωτισμό του. Ήταν κάτοχος της Βυζαντινής μουσικής και διετέλεσε επί σειρά ετών ιεροψάλτης του Ιερού Ναού του Αγ. Γεωργίου Ερμουπόλεως. Σαν διδάσκαλος είχε μεγάλη αγάπη στο παιδί και με την επιστημονική του κατάρτιση ήταν πολύ αποδοτικός στο έργο του και χρήσιμος για τα παιδιά. Την αξία του δασκάλου μας την ανεγνώρισε και το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κων/λεως και επί Πατριάρχου Αθηναγόρα του απενεμήθη ο τιμητικός τίτλος: "Αρχων του Δεσποτάτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας".

Όταν διελύθησαν τα σχολεία της οργανώσεως ο Μαυρομουστάκης διωρίσθη ληξίαρχος του Δήμου Ερμουπόλεως. Διετέλεσε επίσης και πρόεδρος των προσφύγων της Μικράς Ασίας που είχαν εγκατασταθεί στη Σύρο.

Ο δεύτερος δάσκαλός μου ήταν ο Παύλος Παπαδόπουλος. Κατήγετο από την Καισαρεία της Καππαδοκίας, συγχωριανός με τον Μέγα Βασίλειον. Ήταν προικισμένος με σπάνιες αρετές. Ήταν πράος, σοβαρός, γλυκομίλητος και με εξαιρετική μόρφωση. Ήταν γεννημένος δάσκαλος. Εμείς του είχαμε μεγάλο σεβασμό και αγάπη. Μετά την διάλυση των σχολείων της "Near East" διωρίσθη στο δημόσιο και διετέλεσε διευθυντής του δεύτερου Δημοτικού Ερμουπόλεως. Άλλοι δάσκαλοι ήσαν ο Δανιηλίδης, γνώστης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, ο Παπαβασιλείου, ο Θεοχάρης Κωνσταντινίδης κ.α. Επιθεωρητής για τα σχολεία της "Near East" ήταν ο Μιχαηλίδης, άριστος καθηγητής. Είχε ιδιαίτερα ασχοληθεί με μεταφράσεις παιδαγωγικών βιβλίων για το καλό των μαθητών. Ζητούσε από την "Near East" να βοηθήσει τα παιδιά που μπορούσαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους σε σχολεία με ανώτερη μόρφωση.

Συνεχίζεται....

Μαρία Ρώτα