Το Φως του Αιγαίου

“Μπροστά στη ράχη της Σέριφος, όταν ανεβαίνει ο ήλιος τα πυροβόλα όλων των μεγάλων κοσμοθεωριών παθαίνουν αφλογιστία. Ο νους ξεπερνιέται από μερικά κύματα και λίγες πέτρες, κάτι παράλογο ίσως, παρ' όλα αυτά ικανό να φέρνει τον άνθρωπο στις πραγματικές του διαστάσεις. Επειδή, τι άλλο θα του ήταν πιο χρήσιμο για να ζήσει. Αν του αρέσει να ξεκινά λάθος, είναι γιατί δεν θέλει ν' ακούσει. Ερήμην του το Αιγαίο λέει και ξαναλέει εδώ και χιλιάδες χρόνια, με το στόμα του φλοίσβου*, σ' ένα μήκος απέραντο, αυτός είσαι!”

Αυτά είναι τα λόγια του μεγάλου μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη για το Αιγαίο. Το Αιγαίο που εδώ και 6.000 χρόνια αποτελεί το ωραιότερο και σπουδαιότερο τμήμα του Ελληνισμού.

Και αυτό οφείλεται στην γεωγραφική του θέση και την διαμόρφωσή του, με τα τόσα πολλά μικρά και μεγάλα νησιά. Αρχίζει από τον κορμό της ηπειρωτικής Ελλάδας και τελειώνει στις ακτές της Μικράς Ασίας, της Κρήτης και της Κύπρου. Έχουν γράψει ποιητές ότι... αυτά τα νησιά είναι “μικρές ή μεγάλες διαμαντόπετρες, σκορπισμένες στο απέραντο γαλάζιο.”

Είναι τόσα πολλά τα φυσικά λιμάνια και στα ανατολικά και στα δυτικά παράλια που είχαν γίνει και γίνονται καταφύγια για τους θαλασσοπόρους, όταν το κύμα της κακοκαιρίας εμποδίζει το ταξίδι τους. Όμως, πολλά απ' αυτά τα νησιά, αποτέλεσαν γέφυρα που μετέφερε τα μηνύματα από τη μια ήπειρο στην άλλη και έτσι είχε δημιουργηθεί κοιτίδα πολιτισμών και πηγή έμπνευσης και δημιουργίας. Έτσι διακινήθηκαν πολλά αγαθά και πάμπολλες ιδέες.

Πολλοί ιστορικοί αναφέρουν ότι το Αιγαίο υπήρξε το σταυροδρόμι όπου συναντήθηκαν νοοτροπίες, πολιτισμοί, αλλά και ιδέες των τριών διαφορετικών ηπείρων.

Ο Αιγιοπελαγίτης έμπορος, αλλά και ο ναυτικός βρισκόταν στο κέντρο αυτής της συνάντησης με τους ναυτικούς και των άλλων ηπείρων και έτσι γνώρισαν και άκουσαν ιδέες και θέσεις, που πολλές φορές βοήθησαν να υπάρξουν νέες δημιουργίες για καλύτερο τρόπο ζωής.

Μεσολιθική εποχή 9.000 π.Χ

Αυτή την ένατη χιλιετία π.Χ τα διάφορα τμήματα και οι περιοχές του Αιγαιακού χώρου έχουν βρεθεί σε επικοινωνία μεταξύ τους, καθώς και με τον ηπειρωτικό χώρο. Οι αρχαιολόγοι ανεκάλυψαν ότι τόσο στα νησιά του Αιγαίου, όσο και σε πολλές ηπειρωτικές χώρες, ο οψιανός ή οψυδιανός* (η μαύρη πέτρα της Μήλου), βρέθηκε σε πολλές ανασκαφές τους.

Το σπουδαίο είναι ότι οι εμπορικές σχέσεις των Κυκλάδων, με τα πολλά τους σκάφη, επικοινωνούσαν με την Ηπειρωτική Ελλάδα, την Κρήτη κ.α.

Παράλληλα, δυναμική ήταν και η Μινωική θαλασσοκρατία, που από τα μέσα της δεύτερης χιλιετίας π.Χ ήταν στο Αιγαίο και σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο με μεγάλη δραστηριότητα.

Έχει αποδειχθεί, με την έρευνα πολλών ειδικών αρχαιολόγων, ότι το Αιγαίο, στο οποίο ήταν εγκατεστημένοι οι “προελληνικοί” πληθυσμοί, έπαιξε τον σπουδαίο ρόλο για τον μετέπειτα πρωταρχικό και άριστο πολιτισμό.

“Οι Έλληνες και οι κληρονομιές τους”

Είναι το βιβλίο του Βρετανού ιστορικού Arnold Toynbee, ο οποίος γράφει ότι: “Οι Έλληνες πρέπει να οριστούν ως λαός εκείνος, που από τον 20ο π.Χ αιώνα και μετά, δημιούργησε την ελληνική λογοτεχνία, φιλοσοφία, θεολογία, την ελληνική ζωγραφική, την ελληνική γλυπτική, κεραμική και αρχιτεκτονική, όπως και την ελληνική πολιτική, οικονομική οργάνωση και πολεμική τέχνη.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι με τις τόσες άριστες δημιουργίες ήσαν Έλληνες με την ιδιάζουσα πολιτισμική σημασία αυτού του ονόματος, ακόμη και αν η δική τους μητρική γλώσσα καθώς και εκείνη των προγόνων τους ήταν κάποια μη ελληνική γλώσσα.”

Το Αιγαίο γίνεται ελληνική θάλασσα. Οι νέοι κάτοικοι των νησιών και των ακτών της Μ. Ασίας, γίνονται αρχικά συναγωνιστές και μετά ανταγωνιστές των Φοινίκων, οι οποίοι κατάφεραν να τους εκτοπίσουν γρήγορα από το Αιγαίο και πήραν εκείνοι στα χέρια τους το εμπόριο. (Φαίνεται ότι....το καλό τους λιμάνι στις Κυκλάδες ήταν ο Φοίνικας. Άλλωστε απ' αυτούς πήρε το όνομά του.)

Η εμπορική επικοινωνία με Ανατολή και Δύση από τον 3ο π.Χ αιώνα και μετά, περνά ολοκληρωτικά στα χέρια των Ελλήνων του Αιγαίου που άρχισαν να ταξιδεύουν παντού. Το νησιωτικό περιβάλλον με τους ανοιχτούς ορίζοντες τους άρεσε και τους προκάλεσε να είναι συχνά στα νησιά μας και ιδιαίτερα στο....λιμάνι του Φοίνικα.

- Η φωνή του Αιγαίου από τους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη:

“Ένας άνθρωπος που ξυπνά τα χαράματα μπροστά σ' ένα λιμανάκι μοβ κι εύχεται να μην μάθει ποτέ του γράμματα – τι θαύμα!

Κατεβαίνει στο βραχάκι να λύσει τη βάρκα. Σε λίγο, η μια ράχη του βουνού κοκκινίζει. Όπου νάναι θα φανεί ο Κούρος και πίσω του οι γραμμές των άλλων νησιών, το ξεφόρτωτο τρεχαντήρι, ένας Προφήτης Ηλίας. Ύστερα θα σβήσουν όλα και θα μείνει το μελαχρινό καθάριο πρόσωπο με τα μεγάλα μάτια, που είναι ο ψαράς με το πανέρι του, ο σημερινός σου γείτονας αλλά συνάμα και ο παντοτεινός Αλιέας των θησαυρών – και των ανθρώπων”.

-Ο Οδυσσέας Ελύτης είχε αγαπήσει, είχε θαυμάσει τα νησιά και ιδιαίτερα τις Κυκλάδες.

* Φλοίσβος: ελαφρός παφλασμός κινούμενου νερού ή μικρών κυμάτων.

* Οψυδιανός ή Οψιανός: η μαύρη πέτρα (ηφαιστειογενής) της Μήλου. Ήταν το πρώτο ξυράφι του αρχαίου Κυκλαδίτη.

Μαρία Ρώτα