ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Στη δεκαετία του ΄60 ο τότε υπουργός Α.Πρωτοπαπαδάκης, μαζί με έναν Ολλανδό υπουργό δέχθηκαν μια άβολη ερώτηση από ένα δημοσιογράφο. "Το κακό στη δημοκρατία είναι οι κακοί δημοσιογράφοι" ή κάπως έτσι, ήταν το σχόλιο του υπουργού μας. "Ένα αστείο είπα", δικαιολογήθηκε ο δικός μας όταν η φράση του είχε αρνητικές αντιδράσεις εδώ και στο εξωτερικό. Προφανώς δεν ήταν δυνατό να μιλάει σοβαρά. Το επεισόδιο όμως έμεινε παροιμιώδες ως "Ολλανδικά αστεία". Μετά τη φίμωση της δημοσιογραφίας στην επταετία, η ελευθερία του λόγου αποκαταστάθηκε, ελεγχόμενη, ωστόσο, πότε περισσότερο, πότε λιγότερο από την εκάστοτε κυβέρνηση. Έχω την αίσθηση, πως στο ευγενές αυτό άθλημα πρωταγωνιστεί απαράμιλλα η παρούσα, αλλά μπορεί και να σφάλλω. Σε ερώτηση δημοσιογράφου ο πρωθυπουργός, αντί να απαντήσει, σχολίασε πολύ δημοκρατικά πως στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων υπάρχουν όρια. Τα όρια αυτά, λέει σωστά ο Γ.Πρετεντέρης, καθορίζονται από το νόμο (βρισιά, συκοφαντία), κοινωνικό ήθος, κάποιας μορφής δεοντολογία (που τη θυμάται συνήθως συγκεκριμένη παράταξη). Ποιος όμως κρίνει την άβολη ερώτηση τη στιγμή που τίθεται στον αρμόδιο; Υποθετικό σενάριο: Ρωτά ο δημοσιογράφος τον Υπουργό Άμυνας: "Αληθεύει ότι υπογείως, κάτω από την Ακρόπολη, κρύβετε μια βάση εκτόξευσης πυραύλων;" Αν ο Υπουργός απαντήσει "όχι" ενώ είναι αλήθεια, η Αλήθεια πάντοτε στο τέλος αποκαλύπτεται, αφού, κόρη του Κρόνου (Χρόνου) μπορεί να έχει καταβροχθισθεί από τον μπαμπά της, αλλά κάποτε θα την εμέσει και ο Υπουργός θα αποδειχθεί Ψεύτης. Αν πάλι πει "ναι΄", διότι έτσι είναι, θα αναδειχθεί σε Προδότη, καθώς δημοσιοποιεί απόρρητα εθνικά μυστικά. Μένει να μην απαντήσει. Φυσικά υπάρχουν κακοήθεις δημοσιογράφοι, τόσοι περίπου όσοι και κακοήθεις πολιτικοί, τόσοι περίπου όσοι είναι ο μέσος όρος των πολιτών. Για να μην εκληφθεί η σιωπή του ως κατάφαση, οφείλει ο ερωτώμενος να μην απαντήσει, αλλά να παραπέμψει τον κακοήθη δημοσιογράφο στη δικαιοσύνη, διότι υπέβαλε ερώτηση που εμπεριείχε παράνομη βρισιά, ή συκοφαντία ή ήταν αήθης ή αντιδεοντολογική. Σε ποια δικαιοσύνη όμως;

Οι τρεις ανεξάρτητες εξουσίες της πολιτείας, οι μόνες δομές που χρησιμοποιούν βία νόμιμα, είναι η κυβέρνηση (εκτελεστική εξουσία), η βουλή (νομοθετική εξουσία) και η δικαιοσύνη (δικαστική εξουσία). Στη δική μας σύγχρονη "δημοκρατία" οι επικεφαλής της δικαιοσύνης διορίζονται από τον Υπουργό δικαιοσύνης. Δεν μπορεί να μην το κάνει, διότι έτσι ορίζει ο νόμος. Έτσι όμως η δικαιοσύνη, στην αντιπαράθεση πολιτών με την κυβέρνηση, όπως στο δικαίωμα για πληροφόρηση, αποκλείεται να είναι ανεξάρτητη. Το αποφάσισε με νόμο η ανεξάρτητη βουλή. Ποια βουλή όμως; Οι αποφάσεις της βουλής λαμβάνονται (σωστά) από την πλειοψηφία. Πλειοψηφία είναι το κόμμα που αποτελεί την κυβέρνηση. Πού είναι λοιπόν η ανεξαρτησία της βουλής; Αν οι πλειοψηφούντες βουλευτές δεν ψηφίσουν το νόμο που υποβάλλει η κυβέρνηση, δεν θα ξαναείναι υποψήφιοι στις επόμενες εκλογές. Σε μια πολιτεία, όπου οι τρεις εξουσίες δεν είναι ανεξάρτητες, αλλά υπακούν και οι τρεις σε μία, την ίδια, οντότητα, το να προσδοκούμε ελευθεροτυπία αποτελεί ουτοπία. Αυτή η Μία, ισχυρή οντότητα, ήταν αδρά, με ελάχιστες βραχείες περιόδους ανάτασης, είτε ένα ξενόδουλο κόμμα (επίσημα ονομαζόταν Αγγλικό ή Γαλλικό ή Ρωσικό) σε όλο το 19ο αιώνα), είτε ο στρατός άμεσα ή έμμεσα στον 20ό αιώνα ως το 1974 ή ένα από τα κόμματα έκτοτε ως σήμερα. Ο λαός, ο δήμος, δεν κυβέρνησε ποτέ στην πατρίδα μας που το επίσημο όνομά της είναι Hellenic Republic. Το όνομά μας είναι erga omnes με εξαίρεση εμάς που το λέμε "Ελληνική δημοκρατία" χωρίς να είναι δημοκρατία. Η απάτη είναι διάχυτη πανελλήνια, καθώς όλοι νομίζομε ότι έχομε δημοκρατία, ενώ έχομε ρεπούμπλικα, δηλαδή ολιγαρχία. Και αποσκοπεί η απάτη να θεωρήσουμε πως ό,τι δεν είναι μοναρχία είναι δημοκρατία. Έτσι, αν αποτύχει το σύστημά μας, θα χρεώσουμε την αποτυχία στη δημοκρατία, με εναλλακτική λύση τη μοναρχία (βασιλεία, δικτατορία κλπ).

Τον ορισμό της δημοκρατίας τον έδωσαν με απόλυτη σαφήνεια οι πρόγονοί μας: "Λέγω δ΄ οἷον δοκεῖ δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχὰς, τὸ δ΄ αἱρετὰς ὀλιγαρχικὸν" (Αριστοτέλης). Πεμπτουσία της δημοκρατίας είναι η κλήρωση των αρχόντων, ενώ η εκλογή τους είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ολιγαρχίας∙ κλήρωση της νομοθετικής (βουλή) και της δικαστικής (δικαστήρια) εξουσίας, όπως είναι για την τελευταία στις ΗΠΑ. Εδώ υπήρχαν κληρωμένοι δικαστές (ένορκοι) ως το 1967, όταν το σύστημα νοθεύτηκε. Η εκτελεστική εξουσία (κυβέρνηση, αρχαίοι στρατηγοί) οφείλει να έχει ειδικές γνώσεις, επομένως δεν μπορεί να κληρώνεται, αλλά να εκλέγεται και να διορίζεται από το σύνολο του λαού. Για την νομοθετική και τη δικαστική εξουσία όμως αρκεί οι πολίτες να έχουν μόνον αρετή (αιδώ και δίκη, το λένε τόσο ο ολιγαρχικός Σωκράτης όσο και ο δημοκρατικός Πρωταγόρας) και κοινό νου. Αυτά δεν διδάσκονται εύκολα, μαθαίνονται όμως. Και η μέθοδος της μάθησής τους είναι μία. Όπως δεν μαθαίνεις να κολυμπάς παρά μόνο κολυμπώντας, έτσι δεν μαθαίνεις να είσαι ενάρετος παρά μόνον ασκώντας την αρετή, δηλαδή μετέχοντας στην εξουσία. Μόνον τότε ο πολίτης είναι ελεύθερος. Το διευκρινίζει πάλι με σαφήνεια ο Σταγειρίτης σοφός, ορίζοντας την ελευθερία: «Ἓν μὲν τὸ ἐν μέρει ἂρχειν καὶ ἂρχεσθαι…ἓν δὲ  τὸ  ζῆν  ὡς βούλεταἱ  τις». Η κύρια μέθοδος ώστε εν μέρει να άρχει και να άρχεται κάποιος είναι η περιοδική, με κλήρωση, συμμετοχή του στις εξουσίες.

Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι. Ήδη έχει αρχίσει να μυρίζει η ατμόσφαιρα εκλογές. Σ΄ αυτές θα προσπαθήσουμε να εκλέξουμε τον λιγότερο κακό. Ωστόσο, ψηφίζοντας μ΄ αυτό τον τρόπο, αποφασίζομε με πλήρη επίγνωση ότι θα ψηφίσουμε να μας κυβερνήσει ένας κακός πολιτικός. Μα δεν υπάρχουν καλοί πολιτικοί στην Ελλάδα; Ποιον να ψηφίσω; Τον Ζαβίνα; τον Γρυπό; τον Υρκανό; "Βλάπτουν κι οι τρεις τους την Συρία το ίδιο...Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ. Ας φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί να δημιουργήσουν έναν τέταρτο καλό. Μετά χαράς θα πήγαινα σ΄ αυτόν" (Καβάφης).

Εγώ δεν πιστεύω πως όλοι οι πολιτικοί μας είναι κακοί. Δεν ψάχνω τον λιγότερο κακό. Θεωρώ ότι όλοι έχουν θετικά στοιχεία και αναζητώ τον καλύτερο. Είναι όμως υποχρεωμένοι από το σύστημα να λειτουργούν ως κακοί άρχοντες. Αυτό, το κακό, σύστημα είναι που οφείλομε να αλλάξουμε. Όχι να απορρίψουμε το παρόν, αλλά να το αντικαταστήσουμε με άλλο που στηρίζεται στις πολιτικές αρχές των προγόνων μας, εκείνες που δημιούργησαν τον πολιτισμό για τον οποίον σήμερα περηφανευόμαστε.